Nierdonatie bij leven ook op lange termijn veilig voor donor en ontvanger

Het afstaan van een nier tijdens het leven heeft na 5 jaar geen nadelig effect op de donor of ontvanger, ook niet als de donor ouder is, overgewicht of een verhoogde bloeddruk heeft. Deze conclusie trekt Hilde Tent van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) uit het onderzoek waarop zij op 11 juli promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen. De criteria voor nierdonatie tijdens het leven zijn versoepeld waardoor ouderen, mensen ook met overgewicht of hoge bloeddruk in aanmerking komen voor donatie, mits de donornierfunctie vóór donatie voldoende is. Direct voorafgaand aan haar promotie vindt in het UMCG een symposium plaats over verschillende aspecten van levende nierdonatie.

Levende nierdonoren worden steeds belangrijker voor niertransplantatie. Doordat een gezonde nier veel reservecapaciteit heeft, kan een nier veilig afgestaan worden. Nu de criteria toestaan dat ook ouderen, mensen met overgewicht of hoge bloeddruk een nier mogen afstaan, is het van groot belang om de lange termijn effecten voor zowel donor als ontvanger in kaart te brengen.

Leeftijd

Tent bestudeerde de gegevens van 160 donoren en 196 ontvangers. Donoren ouder dan 55 jaar hadden, zoals verwacht, voor en na de donatie een lagere nierfunctie dan jongere donoren. Herstel van de nierfunctie van oudere en jongere donoren op langere termijn was echter gelijk. Bij de ontvanger had de oudere leeftijd van de donor geen negatief effect op het aanpassingsvermogen van de nier. Vijf jaar na niertransplantatie van een oudere donor werd bij de ontvangers wel een goede, maar iets lagere nierfunctie gemeten, dan bij ontvangers van nieren van jongere donoren. Deze effecten hangen volgens Tent samen met normale verouderingsprocessen.

Hoge bloeddruk

Sinds 2002 is levende nierdonatie mogelijk voor mensen met verhoogde bloeddruk die goed zijn ingesteld op medicatie. Bij metingen twee maanden en een jaar na donatie werden geen verschillen in nierfunctie gevonden tussen donoren met en zonder bloeddrukverlagende medicatie. Ook steeg de bloeddruk na donatie niet extra bij donoren met een verhoogde bloeddruk, in vergelijking met donoren met een normale bloeddruk. Zij hadden dan ook geen extra medicatie nodig. Bij de ontvangers van de nieren van donoren met verhoogde bloeddruk werd een iets lagere nierfunctie gemeten, dan bij ontvangers van volledig gezonde donoren. De hypothese dat de nier van een donor met hoge bloeddruk deze aandoening “meeneemt” naar de ontvanger, werd niet bevestigd in deze studie. De selectie van donoren met een goede nierfunctie speelt hierbij vermoedelijk een rol.

Aanpassing

Direct na donatie is de nierfunctie bij een deel van de donoren dusdanig verlaagd, dat zij volgens de gangbare criteria voor mensen met twee nieren een nierziekte zouden hebben. In haar onderzoek laat Tent zien dat deze criteria in een ander licht staan bij niertransplantatie. Bij een “echte” nierziekte en met het toenemen van de leeftijd gaat de nierfunctie langzaam achteruit. In de situatie dat een nier wordt afgestaan, gaat de nierfunctie eerst flink achteruit, maar dit wordt al snel gevolgd door een stijging, die in de loop van de jaren doorgaat. Tent verklaart dit doordat de overgebleven nier groter wordt, meer capaciteit ontwikkelt, en de nierfunctie weer terug naar gezonde waarden brengt. Tent pleit ervoor de nierfunctie van alle donoren elk jaar te blijven onderzoeken om eventuele achteruitgang snel op te merken.

Overgewicht en sekse

Tent stelde vast dat het afstaan van een nier door een donor met overgewicht na 5 jaar geen negatief effect heeft op de donor, of op de nierfunctie van de ontvanger. Ook vond zij geen sekseverschillen. Tent toonde aan dat bij een gelijke lichaamsgrootte, nieren van vrouwelijke donoren even goed presteren als die van mannelijke donoren.

Criteria voor donatie

Op een termijn van 5 jaar blijkt levende nierdonatie van ouderen, mensen met overgewicht of hoge bloeddruk veilig voor de donor en voor de ontvanger levert het een goede nierfunctie op. In haar onderzoek heeft Tent een zeer nauwkeurige nierfunctietest gebruikt. “Daarmee konden we de effecten heel goed meten. Onze studie geeft het UMCG een goede basis om de criteria voor levende nierdonatie gelijk te trekken tussen de Nederlandse transplantatiecentra,” aldus Tent. Zij beveelt aan om de evaluatie van donoren en ontvangers voort te zetten om de effecten op nog langere termijn te kunnen bepalen.

Curriculum Vitae

Hilde Tent (Groningen, 1985) studeerde geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte tijdens haar studie promotieonderzoek bij de afdeling Nefrologie van Interne Geneeskunde van het UMCG in het kader van de Junior Scientific Masterclass. De titel van haar proefschrift is “Living kidney donation: implications for donor screening and follow-up.”

Noot voor de pers

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de persvoorlichters van het UMCG, bereikbaar op telefoonnummer (050) 361 22 00.