Recht, religie en samenleving (juridisch bijvak; tevens Minor/AVV-vak, 1e semester 2010-2011)

Het vak is ook geschikt voor diegenen die geen universitaire opleiding volgen, maar belangstellend de hedendaagse problematiek op het snijpunt van religie en recht van dichtbij volgen.

Doelstelling

Het vak geeft inzicht in de raakvlakken tussen religie, recht en samenleving, in het bijzonder wat betreft de raakvlakken met het burgerlijk recht, het staats- en bestuursrecht en het strafrecht. Het verschaft inzicht in de vraag of er hier te lande metterdaad sprake is van scheiding van kerk en staat. Het vak geeft vanuit een historisch perspectief inzicht in de wijze waarop het genoemd beginsel in de dagelijkse praktijk functioneert.

Het vak geeft inzicht in de raakvlakken tussen religie, recht en samenleving, in het bijzonder wat betreft de raakvlakken met het burgerlijk recht, het staats- en bestuursrecht en het strafrecht. Het verschaft inzicht in de vraag of er hier te lande metterdaad sprake is van scheiding van kerk en staat. Het vak geeft vanuit een historisch perspectief inzicht in de wijze waarop het genoemd beginsel in de dagelijkse praktijk functioneert.
Omschrijving Het eerste gedeelte van de collegecyclus bestaat uit een historische uiteenzetting van het beginsel van scheiding van kerk en staat. In de hedendaagse multiculturele samenleving is dat volop actueel.Betekent scheiding van kerk en staat ook scheiding van politiek en religie? En wat houdt de term 'Neutrale staat'in?

In het tweede gedeelte staat centraal de positie van kerkgenootschappen. Naast de traditionele kerkgenootschappen wordt daarbij in het bijzonder ingegaan op de islamitische geloofsgemeenschappen. Ingegaan wordt op de grenzen van de organisatievrijheid. Sharia in Nederland? Is er ruimte voor pluralistische rechtspraak? Waar ligt de grens voor kerkgenootschappen en andere religieuze gemeenschappen? Die vrijheid staat na 11 september 2001 onder druk. Een afzonderlijk college handelt over de wijze waarop de burgerlijke rechter conflicten met een religieuze lading beoordeelt. Wat is voorts de rol van mediation? In het derde deel wordt het centrale thema vanuit de (botsende) grondrechten belicht. Denk daarbij bijv. aan een (algemeen) burkaverbod? of 'Pluriform Uniform?' (advies inzake uiterlijke verschijningsvormen politie,CGB 2007); het Advies inzake sluiten van homohuwelijk door ambs (CGB 2008) en het SGP-proces (2010).

De problematiek van de grondrechten wordt voorafgegaan door een college over de organisatievorming van de islamitische gemeenschappen in West-Europa in het perspectief van de verhouding kerk en staat. Er bestaan ook strafrechtelijke grenzen aan de vrijheid om uiting te geven aan religieuze overtuigingen en de vrijheid om anderen in hun geloofsovertuiging te krenken. Ook dat is actueel. Denk aan de Cartoonkwestie,Fitna (2008) en de vervolging van Wilders (2010). Werkwijze: Onderwijsvorm: uitgangspunt 2 uur hoorcollege. Nadere informatie over het rooster is te vinden op Nestor.

Onderwijsvorm

hoorcollege

(7x2 uur hoorcolleges. Het uitgangspunt van de onderwijsvorm is het geven van een hoorcollege. Afhankelijk van de groepsgrootte kan het tweede uur -desgewenst- worden bestemd voor een meer casusgerichte behandeling)

Toetsvorm

Schriftelijk (essayvragen)

Informatie

F.T.Oldenhuis: f.t.oldenhuis rug.nl

Contractonderwijs

Het vak is tevensgeschikt voor zgn. contractonderwijs.De kosten van het vak Recht, Religie en Samenleving:

Deelname aan de colleges: € 180,--
Bewijs van deelname: € 15,--
Deelname aan tentamen (mits cursist voldoet aan de gestelde eisen): € 65,--
Alle genoemde kosten zijn exclusief literatuur.
Meer informatie over het volgen van Open Colleges vindt u op: www.rug.nl/rechten/opencolleges

ROOSTER

Roosterweek 1: 6 september 2010 Oriënterend college voor niet-juridische studenten

Tijdstip: ma 13.00-15.00 uur (prof.mr. F.T. Oldenhuis)Plaats: Academiegebouw zaal 12Inleidend hoorcollege voor niet-juridische studenten: Hoofdlijnen in het recht.

Literatuur:
Aanvullende klapper Oriëntatie voor niet-juristen (2010-2011)

Op maandag 13/9 en 20/9 wordt eveneens een oriënterend college gegeven.

Roosterweek 1: 8 september 2010 (mr. M.A.H.P. van Stiphout )

Tijdstip: wo 13.00-15.00 uur.Capita selecta over de historische ontwikkeling en betekenis van een scheiding van Kerk en Staat

Literatuur:

• M.A.H.P. van Stiphout, 'Gelijktijdige ongelijktijdigheid' als consequentie van de scheiding van Kerk en Staat (opstel speciaal geschreven ten behoeve van het vak Recht, religie en samenleving;vooralsnog niet gepubliceerd)
• B.P. Vermeulen, Gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid in een neutrale staat. In: F.T. Oldenhuis (eindred.) Een neutrale staat: kreet of credo? Protestantse Pers Heerenveen: 2009, blz. 78-108

Hoofdstukken uit Kerk en Recht:

• J.J. Hallebeek, Kerkelijk recht en wereldlijk recht, blz. 31-47
• J. de Bruijn, Kerk en Staat - historisch. De verhouding tussen kerk en staat in Nederland(1579-2003), blz. 49-67
• J.W. Sap, Kerk en staat vanuit het staatsrecht. Meer respect voor de publieke dimensie van godsdienst, blz. 93-119

Roosterweek 2: 15 september 2010(prof.mr. F.T. Oldenhuis) [1]

De exclusiviteit van kerkgenootschappen en de begrenzing ervan in de multireligieuze samenleving

Literatuur:

Hoofdstukken uit Kerk en Recht:

• T.J. van der Ploeg, De kerken in het privaatrecht in, blz. 123- 137
• A.H. Santing-Wubs; De burgerlijke rechter en geloofskwesties, blz. 189-197
• F.T.Oldenhuis, Exclusiviteit en (in)tolerantie; schurende relaties tussen recht en religie, oratie Groningen: Kluwer 2008
• F.T. Oldenhuis, De eigen positie van het kerkgenootschap; een introductie uit: F.T. Oldenhuis (red.) Predikant tussen baan en ambt, serie Religie en recht, Heerenveen 2006, blz. 9-17
  

Rechtspraak:

• HR 31 okt. 1986, NJ 1987, 173 (Kloosterorde St. Walburga)
• HR 14 juni 1991, NJ 1992, 173 (Ds. Kruis)
• Rb. Zwolle, Kanton Lelystad 1 febr. 2002, JAR 2005, 58, LJN AD 8785 (Ds. De Boer- Classis Amersfoort Chr. Geref. Kerken in Ned.)
• Rb. Zwolle, Kanton Lelystad 2 febr. 2005, LJN AS 6771 (Ds. De Boer- Chr. Geref. Kerk Zwolle/Classis Amersfoort Chr. Geref. Kerken)

Roosterweek 3: 22 september 2010 (eerste uur)(prof.mr. F.T. Oldenhuis)

3a. Hoe ver gaat de individuele vrijheid van geloof en belijden? ‘Schipperen’ tussen exclusiviteit en (in)tolerantie (prof.mr. F.T. Oldenhuis)

Literatuur:

• E.C.M. Jurgens, Godsdienstvrijheid bedreigd?. Over het rechterlijk verbod om te preken, AA 1999, blz. 252/253
• F.T.Oldenhuis, Exclusiviteit en (in)tolerantie; schurende relaties tussen recht en religie, oratie Groningen 2006 (herhaling)
• Th. Wöltgens, De staat als jaloerse god. Op weg naar een staatskerk? Uit: Ongewenste Goden, Boom/SUN 2006, blz. 222-233

Rechtspraak:

• Rb Zwolle 13 september 1985, KG 1985, 301 (Echtpaar Goeree)
• HR 5 juni 1987, NJ 1988, 702 (Echtpaar Goeree)
• Pres. Rb Arnhem 4 febr. 1989, KG 1989, 114 (Uitschrijving dooplid Geref. kerk Ede)
• Rb ‘s –Hertogenbosch 29 december 2006, LJN AZ 5352 (Stichting Welzijn voor Moslims in Nederland - Imam NN)
• Rb. Rotterdam 16 februari 2007, LJN AZ 8839 (Begraven of cremeren? De wens van de overledene)
• Rb. Rotterdam, 6 juni 2008, LJN BD9643 (Vanwege geloofsovertuiging weigeren handen te schudden van vrouwen)
  

Roosterweek 3: 22 september 2010 (tweede uur) (mw. mr. A.H. Santing-Wubs)

3b. Alternatieve geschilbeslechting binnen kerkgenootschappen

Literatuur:

Hoofdstuk uit Kerk en Recht:

• A.H.Santing-Wubs; De burgerlijke rechter en geloofskwesties, blz. 189-197 (zie reeds week 2)
• A.H. Santing-Wubs, Mediation in juridisch perspectief, Kluwer 2007, blz. 13-25
• A.H. Santing-Wubs, Orde en tucht, tucht in orde? Ars Aequi, themanummer Recht en Religie, juli-augustus 2003, AA 52 (2003) 7/8, p. 552-562
  

Rechtspraak:

• HR 19 dec. 2003, NJ 2004, 559 m.nt. CJHB (NHK-VrijBeheer gemeenten)
• Rb. Utrecht 12 maart 2008, LJN BC6352 (Hervormde Gemeente Aalst c.s. – PKN)
• Voorzieningenrechter Rb. Arnhem 15 mei 2006, LJN AX 1570 (PKN-HHK)
• Hof Arnhem 19 januari 2010, LJN LJN KB 9957 (Ds. De Boer-Chr. Geref. Kerk Zeewolde)
  

Roosterweek 4: 29 september 2010 (prof.mr.drs. A.H.M. Dölle)

De (uitwendige) grondwetsgeschiedenis van de godsdienstvrijheid in de Nederlandse gedecentraliseerde eenheidsstaat (thans art. 6 Gw ); een parlementair-constitutioneel-historische invalshoek.

Literatuur:

Hoofdstukken uit Kerk en Recht:

• B.P. Vermeulen, Gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid in een neutrale staat. In: F.T. Oldenhuis (eindred.) Een neutrale staat: kreet of credo? Protestantse Pers Heerenveen: 2009, blz. 78-108 (herhaling, zie week 1)
• J.W. Sap, Kerken staat vanuit het staatsrecht. Meer respect voor de publieke dimensie van godsdienst, blz. 93-119 (zie week 1)
• S.C. van Bijsterveld, Overheid en godsdienst in een post-geseculariseerde samenleving, uit: Labuschagne, Religie als bron van sociale cohesie in de democratische rechtsstaat, blz. 7-16
• A.H.M. Dölle, De verhouding tussen kerk en staat in het Koninkrijk der Nederlanden, Tijdschrift voor bestuurswetenschappen en publiekrecht 57 (10) 2002, blz. 684-693
  

Rechtspraak:

• ABRS 5 december 2007, LJN BB 9493 (Hoger beroep tegen afwijzing subsiering SGP)
• HR 9 april 2010, LJN BK4547 (Staat- St Clara Wichmann/ SGP)

Roosterweek 5: 6 oktober 2010 (prof.mr. J.G. Brouwer)

De vrijheid van godsdienst en de openbare orde

Literatuur:

Hoofdstukken uit Kerk en Recht:

• J. de Bruijn, Kerk en Staat - historisch. De verhouding tussen kerk en staat in Nederland(1579-2003), blz. 49-67 (zie week 1)
• B.P. Vermeulen & M.J. Kanne, Kerk en staat en de mensenrechten, blz. 69-91 (zie week 1)
• J.W. Sap, Kerken staat vanuit het staatsrecht. Meer respect voor de publieke dimensie van godsdienst, blz. 93-119 (zie week 1)
• F.T. Oldenhuis, J.G. Brouwer, D.N.R.Wegerif, F.E. Keijzer, Schurende relaties tussen recht en religie, Inleiding en hoofdstuk 1 Scheiding tussen kerk en staat, hoofdstuk 2 De godsdienstvrijheid en hoofdstuk 3 Grondrechten in de pluriforme samenleving
• Brief Minister van Binnenlandse Zaken over ambtsgebed
• Antwoord aan Kamer over rangorde van grondrechten in de Grondwet
• S.C. van Bijsterveld, De controversiële godsdienst- en meningsuiting, Ars Aequi, themanummer Recht en Religie, juli-augustus 2003, AA 52 (2003) 7/8, AA 2003, p. 533-540
  

Rechtspraak:

• EHRM 29 juni 2006, app.nr. 76900/01 (Ollinger- Oostenrijk)
• Rb Dordrecht 10 november 2004, LJN AR5750 (Overlast klok- en orgelgeluid)
• ABRS 5 januari 1996, AB 1996, 179 m.nt. J.A. Hofman (Stichting Evangeliegemeente De deur - B&W Zwolle)
• ABRS 3 december 1998, AB 2000, 291, m.nt. BPV (B&W Amsterdam - Stichting Nyingma Centrum)
• KB 5 juni 1986, Stb. 337, m.nt. BJvdN) (Vernietiging gemeentelijk vloekverbod)
• HR 26 april 1996, NJ 1996, 728 (Weigeren zaalverhuur t.b.v. hypnoseshow)
• Rb. Breda 26 november 2007, LJN BB8689 (Klokgelui Tilburgse Parochie)
• Rb. Alkmaar 6 juli 2005, LJN AT8810 (Overlast naastgelegen moskee)

Roosterweek 6: 13 oktober 2010 (drs. T.D.S. Blank)

Recht en Islam; een introductie. Hoe het is ontstaan, hoe het is vormgegeven en hoe het zich heeft ontwikkeld?

Literatuur:

• N. Landman, De Islam in de Diaspora: West-Europa
• N. Landman,Islam in West-Europa (grafiek)
• N. Landman , De Islam in de Diaspora, deel 2: Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland, Duitsland
• F.T. Oldenhuis, J.G. Brouwer, D.N.R. Wegerif, F.E. Keijzer, Schurende relaties tussen recht en religie, hoofdstuk 4, Rechtspluralisme.

Roosterweek 7: 20 oktober 2010 (mr. H.D. Wolswijk)

Strafrechtelijke grenzen aan de vrijheid om uiting te gegeven aan religieuzeovertuigingen

Literatuur:

• B.A.M. van Stokkom, H.J.B. Sackers en J.-P. Wils, Godslastering, discriminerende uitingen wegens godsdienst en haatuitingen, WODC 2007, elektronisch beschikbaar (pdf-document): www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/godslastering.aspx
  

Voorgeschreven delen:

• hoofdstuk 1: par. 1.1 – 1.4 (p. 17-26)
• hoofdstuk 4: par. 4.1 – 4.2.4 (p. 73-80), par. 4.3.4 – 4.7 (p. 90-109)
• hoofdstuk 5 (p. 111-136)

Jurisprudentie:

• Gerechtshof te ’s-Gravenhage, 18 november 2002, LJN: FA0667 (El Moumni)
• Hoge Raad 14 januari 2003, LJN AE7632 (Beledigende dominee)
• Hof Amsterdam 21 januari 2009, LJN BH0496 (Wilders-beschikking)
• Hoge Raad 10 maart 2009, LJN BF0566 (Groepsbelediging)(Vonnis Wilders zal tegen die tijd gewezen zijn, verwijzing via nestor.)
  

--------------------------------------------------------------------------------

[1]In week 2 is eveneens op maandag van 13.00-15.00 uur een hoorcollege voor niet-juridische studenteningeroosterd.