Groningen Centre of Energy Law presenteert onderzoeksresultaten over CO2 afvang en opslag

Het thema “Carbon Capture and Storage“ (CCS) is het eerste onderzoeksprogramma van het Groningen Centre of Energy Law (GCEL). Diverse leden van GCEL hebben hun onderzoeksresultaten gepresenteerd tijdens de vierde editie van de Energy Delta Convention die plaatsvond op 17, 18 en 19 november 2008 in MartiniPlaza te Groningen. CCS wordt gezien als één van de methoden om CO2 uitstoot te voorkomen en daarmee tegemoet te komen aan de emissiereductiedoelstellingen uit het Kyoto Protocol. Begin 2008 heeft de Europese Commissie een voorstel voor een richtlijn inzake CCS gelanceerd. Deze concept-richtlijn vormt de basis voor het onderzoek van GCEL, dat door zo’n 20 medewerkers van de Groningse Faculteit Rechtsgeleerdheid wordt uitgevoerd.

Het onderzoek van GCEL richt zich op het juridisch kader voor CCS en is daarmee uniek in Nederland. Tijdens de Energy Delta Convention heeft GCEL twee sessies georganiseerd inzake de regulering van CCS. Op 18 november 2008 vond onder voorzitterschap van Prof. Mr. Dr. Martha Roggenkamp en Dr. E. Woerdman (de initiatiefnemers en bestuurders van GCEL) een eerste sessie plaats. De heer Mihai Tomescu van DG Milieu van de Europese Commissie presenteerde de concept-richtlijn inzake CCS. Omdat geen geschikt wettelijk raamwerk te vinden was, heeft de Commissie besloten om geologische opslag van CO2 te regelen in een aparte richtlijn. Om de financiering van CCS mogelijk te maken, heeft de Europese Commissie er voor gekozen om aan te sluiten bij het systeem van emissiehandel, dat immers de spil vormt van het Europese klimaatbeleid. Belangrijke discussiepunten zijn verder de financiering van CCS-demonstratieprojecten, de vraag of CCS verplicht moet worden gesteld, de termijn waarbinnen de overdracht van aansprakelijkheid naar de staat na afsluiting van de opslaglocatie moet plaatsvinden, de kwaliteit van de CO2 – stroom en de wijze waarop de Commissie toezicht houdt dan wel invloed uitoefent op het verlenen van CO2- opslagvergunningen.
Bekijk de presentatie .

Markt
Dr. Hans Vedder van GCEL behandelde vervolgens de vraag of en wanneer sprake is van een CCS markt. Allereerst beschreef hij de karakteristieken van de markt om vervolgens uit een te zetten hoe een CCS markt moet worden opgezet en in stand kan worden gehouden. Vedder ging hierbij vooral in op het ontwikkelen van een CCS markt en de mededingingsproblemen die hierbij kunnen ontstaan.
Bekijk de presentatie .

Bedrijfsleven
De laatste spreker van deze sessie was de heer Hans van der Meer van Shell die zijn (door griep gevelde) collega Chris Mansfield verving. Hij behandelde vervolgens vanuit het perspectief van het bedrijfsleven de sleutelbeginselen voor CCS, de belangrijkste onzekerheden en uitdagingen inzake CO2 transport en opslag, de balans tussen kosten en baten alsmede enkele overeenkomsten en verschillen tussen het winnen van olie en het opslaan van CO2. Hij concludeerde dat de EU op de goede weg is, maar dat er nog veel gedaan moet worden aan het noodzakelijke reguleringskader.
Bekijk de presentatie .

Milieu
Op 19 november zijn onder voorzitterschap van Dr. Hans Vedder verschillende onderdelen van de concept-richtlijn en de CCS-keten door leden van GCEL besproken. Dr. Kars de Graaf begon met een voordracht getiteld ‘regulating point emitters’ en behandelde daarin de ontwikkeling van CCS in het licht van het milieurecht. Zijn voordracht concentreerde zich op twee hoofdvragen. Ten eerste of emittenten verplicht zouden kunnen worden tot afvang en opslag van CO2 en ten tweede of CO2 beschouwd moet worden als afval. Het voorstel van de Europese Commissie om CO2 niet als afval te beschouwen kent bepaalde nadelen; en dan vooral dat opslag ervan buiten de milieubeoordelingsprocedure dreigt te vallen.
Bekijk de presentatie .

Ondergrondse opslag
Prof. Martha Roggenkamp ging vervolgens in op de regulering van de ondergrondse opslag van CO2 welke geregeld wordt in het voorstel voor de CCS richtlijn. Zij stelde aan de orde dat de vergunningverlening voor CCS meer zou moeten lijken op de vergunningverleningprocedure voor koolwaterstoffen (richtlijn 94/22/EG), dat de opslag van gas en CO2 mogelijkerwijs concurrerend kunnen zijn en een geïntegreerde benadering van opslag van beide stoffen daarom wenselijk is. Tenslotte stelde zij de vraag of er een rol is weggelegd voor Staatsdeelname of Staatsbedrijven in deze activiteit om CO2-opslag van de grond te krijgen.
Bekijk de presentatie .

Aansprakelijkheid
Prof. Mark Wissink concludeerde dat het EU voorstel voor de CCS richtlijn duidelijkere regels moeten stellen inzake eventuele aansprakelijkheid die kan ontstaan voor schade nadat een CO2 opslagreservoir is afgesloten. Hij behandelde de vraag wie aansprakelijk is, hoever de aansprakelijkheid reikt en of omwille van rechtszekerheid en de allocatie van kosten de aansprakelijkheid gekanaliseerd moet worden naar één enkele entiteit (in ieder geval in Nederland).
Bekijk de presentatie .

Emissiehandel
Als laatste van de sessie werd er gesproken over CCS in verhouding met het Europese en internationale systeem voor de handel in emissierechten. Dr. Edwin Woerdman behandelde CCS in het kader van de Europese CO2-emissierichtlijn en mr. Anatole Boute richtte zich op CCS in het ‘Clean Development Mechanism’ (CDM). Woerdman stelde dat de ‘allowance price’ uiteindelijk moet bepalen of CCS rendabel is. Boute concludeerde dat de verdeling van aansprakelijkheid over twee periodes (voor en na injectie en afsluiting van de opslaglocatie) ervoor zorg kan dragen dat CCS projecten financieel levensvatbaar zijn en bij kunnen dragen aan investeringen van geïndustrialiseerde landen in duurzame projecten inontwikkelingslanden.
Bekijk de presentatie .

Discussie
De sessie werd afgesloten met een paneldiscussie waarin representanten van GCEL (prof. Marcel Brus en Prof. Irene Burgers), het bedrijfsleven (mr. Klaas Lemstra) en de overheid (drs. Hedwig Verhagen) een stelling poneerden. De stellingen betroffen de verantwoordelijkheid van individuele lidstaten jegens de internationale gemeenschap, de noodzaak voor gecoördineerde fiscale harmonisering van CCS, de noodzaak om de ‘best beschikbare regelgeving’ toe te passen op de ontwikkeling van CCS en, tenslotte, dat de ontwikkeling van CCS vooral afhankelijk is van goede ‘site selection’.
Bekijk de presentatie van Brus .
Bekijk de presentatie van Burgers .
Bekijk de presentatie van Lemstra .

Het GCEL ziet terug op een zeer geslaagd congres met veel publieke belangstelling voor de juridische kant van CCS. In het voorjaar van 2009 wordt dit onderzoek afgerond. Vóór de zomer zal het boek ‘Designing a Legal Framework for Carbon Capture and Storage’ verschijnen bij uitgeverij Intersentia.
Lees de flyer .