Door: Janka Stoker en Harry Garretsen

Deze column van Janka Stoker en Harry Garretsen is gepubliceerd op dvhn.nl op 24 mei 2021

Zij-instromen in het onderwijs? Deze RUG-hoogleraren waarschuwen: met een 'het lijkt me leuk' gevoel alleen red je het niet

Wie een baan in het onderwijs overweegt, moet eens terugdenken aan zijn/haar favoriete docent, betogen hoogleraren Janka Stoker en Harry Garretsen, leiderschapsdeskundigen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Charisma is in elk geval belangrijk.

Wat maakt iemand geschikt om voor de klas te staan? Of het nu docenten die direct van de Pabo komen of zij-instromers zoals Nanne Iedema en Romy Mol betreft, het enthousiasme om les te geven is cruciaal. Net zoals bij andere beroepen geldt namelijk dat je eigen intrinsieke motivatie in sterke mate bepalend is, niet alleen voor de lol in je werk, maar ook of je geschikt bent. Aangezien je als docent niet tot de grootverdieners behoort en de vervolgloopbaanmogelijkheden beperkt zijn, is in het onderwijs de ‘intrinsieke motivatie’ misschien nog wel belangrijker dan elders.

Communicatieve en interpersoonlijke vaardigheden

Maar met alleen het ‘lijkt mij leuk’ gevoel, word je nog geen goede docent. Het doceren en leidinggeven aan een klas vereisen specifieke competenties. Competenties die niet alleen of zelfs niet in de eerste plaats vakinhoudelijk zijn, maar veel meer te maken hebben met communicatieve en interpersoonlijke vaardigheden. Wie zichzelf de favoriete leraren van de eigen basis- of middelbare school voor de geest probeert te halen, herinnert zich waarschijnlijk vooral hoe een leraar de klas en individuele leerlingen tegemoet trad. En daarbij denken we misschien allemaal aan die ene, charismatische docent(e), die ons inspireerde en de liefde voor een vak bijbracht.

Voor een groep staan en leidinggeven is uiteraard niet uniek voor docenten. Binnen elke organisatie of sportvereniging wordt ook leidinggegeven en kennis overgedragen. Het verschil met het onderwijs is dat het hier om kinderen gaat, die veelal onderling enorm verschillen, maar belangrijker nog, die ook nog eens naar school ‘moeten’. Als docent ben je hopelijk heel enthousiast over je eigen vak, maar de vaardigheid als docent is ook om te gaan met leerlingen die jouw vak liever overslaan. In organisaties geef je leiding aan min of meer gelijkgestemden voor wat betreft leeftijd, opleidingsniveau of interesses, en aan mensen die er zelf voor gekozen hebben om dat werk te gaan doen. Dat is in het onderwijs fundamenteel anders.

Inspannen om anderen te inspireren

Om als docent te slagen, moet je je meer inspannen om anderen te inspireren aan het werk te gaan – dat wordt ook wel ‘charisma’ genoemd. Bovendien moet je je kunnen inleven in hele jonge mensen die enorm van jou verschillen. Goede docenten moeten daarom over competenties beschikken die verder reiken dan inhoudelijke of didactische kennis en vaardigheden. De kerncompetenties die voor een succesvolle en lange loopbaan in het onderwijs doorslaggevend zijn, liggen dus ook op het interpersoonlijke vlak. En, net als bij alle andere posities waar leiderschap gevraagd wordt, geldt dat individuele verschillen belangrijk zijn. Je moet je gedrag als docent(e) kunnen aanpassen op basis van die individuele verschillen tussen leerlingen. De een heeft een aai over zijn bol nodig, de ander juist af en toe een harde hand.

Wie, zoals Nanne of Romy, dus een vervolgcarrière als docent in het onderwijs overweegt, moet niet alleen intrinsieke motivatie hebben kennis over te brengen, maar vooral ook werkplezier ervaren van het dag in dag uit voor een groep individuen te staan, die net iets meer inspiratie van jou nodig hebben dan de gemiddelde werknemer, en die allemaal bij tijd en wijle iets verschillends van je vragen. Die stijlflexibilteit is lang niet iedereen gegeven, maar gelukkig zijn er zij-instromers als Nanne en Romy die deze stap weloverwogen nemen. Dat vergroot hopelijk niet alleen hun eigen geluk (en dat van hun leerlingen), maar het is ook maatschappelijk van groot belang. Juist met de lerarentekorten in het onderwijs is elke succesvolle zij-instromer cruciaal.