Wat zou u doen als u de staatsloterij wint? Deze vraag is in het verleden in enkele enquêtes opgenomen om te achterhalen wat de motivatie of commitment van mensen is om te werken. Een meerderheid van de mensen antwoordde dat ze wilden blijven werken, waarbij een deel aangaf minder uren te willen werken of een andere baan te zoeken. In mijn huidige onderzoek [1] is deze vraag vervangen door een vraag die meer rechtsreeks naar de werkbeleving vraagt: ”Ik zou plezier beleven aan het uitoefenen van mijn huidige baan ook al zou ik het geld niet nodig hebben.” De reden daarvoor is dat de kans op het winnen van de loterij toch wel heel klein is en de mensen de nieuwe vraag realistischer vinden. Ook op deze vraag wordt in grote meerderheid geantwoord dat mensen plezier beleven aan hun werk. Slechts één op de vier geeft aan te willen stoppen.

Hieruit kunnen we afleiden dat werken of het hebben van een baan voor veel mensen meer is dan het verdienen van een inkomen. Maar wat is dat dan? Waarom blijven mensen werken ook als ze het geld niet nodig hebben? Een antwoord daarop is al eerder gegeven. Werk levert mensen niet alleen een inkomen en daarmee financiële onafhankelijkheid op, maar geeft ook veel niet-financiële voordelen. Mensen ontlenen hun identiteit aan het werk, het geeft sociale contacten en het geeft structuur in het leven. Dit is ook af te leiden aan het sterke effect dat hebben van werk heeft op welbevinden en zelfrespect [2].

Een andere reden waarom mensen willen blijven werken is de mogelijkheid tot zelfontplooiing en ontwikkeling. Mensen kunnen slecht stil zitten en hebben een zekere mate van activiteit nodig om zichzelf prettig te voelen. Niets is voor mensen zo erg als geestdodend werk langs een lopende band [3]. Maar veel werk biedt wel de mogelijkheid zichzelf te ontwikkelen en vaak zelfs betere mogelijkheden dan buiten het werk om. Dat lukt het beste als mensen een hoge mate van autonomie hebben in hun werk, door het werk uitgedaagd worden zodat ze nieuwe dingen kunnen leren, en de mogelijkheid hebben contacten met andere mensen aan te gaan.

De wens om te blijven werken, ook als het niet nodig is voor het geld, gaat echter verloren als het werk veel stress oplevert. Stress moet je dan ruim zien, in de zin van: financiële stress, baanonzekerheid, werkdruk, en een hoge mate van conflict tussen werk en familie. Financiële stress leidt tot een vernauwde blik, een tunnelvisie. Dit kan ook het gevolg zijn van een te sterke nadruk op prestatiebeloning, wat ten koste gaat van ontplooiing. Baanonzekerheid is slecht voor het welbevinden, net als een hoge werkdruk. En als het werk niet goed is te combineren met het gezin en vrije tijd, zijn mensen minder bereid te blijven werken als het voor het geld niet nodig is.

Ook (Cassar and Meier, 2018) laten zien dat mensen bereid zijn met een lager inkomen genoegen te nemen als het werk maar betekenisvol genoeg is. Er is dus werk aan de winkel voor werkgevers, zeker in deze tijden van krapte op de arbeidsmarkt. Om mensen aan te trekken en te behouden moet het werk aantrekkelijk worden gemaakt en dat is meer dan alleen het bieden van meer geld. Want mensen willen betekenisvol werk, met autonomie en met mogelijkheden tot ontwikkeling.

Dr. Peter van der Meer (p.h.van.der.meer rug.nl) is werkzaam bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit Groningen en doet onderzoek naar Onderwijs en arbeidsmarkt; Geluk, Geluk en de arbeidsmarkt, displacement and crowding out; flexibiliteit en arbeid (markt).

Referenties

[1] Van der Meer, P.H. and Wielers, R. 2019. Beyond incentives: Why we want to keep on working even if we don’t need the money. Paper te presenteren op de ‘Spring Meeting of the RC28’ in Frankfurt.

[2]  Van der Meer, P.H. and Wielers, R. (2016) Happiness, Unemployment and Self-Esteem. University of Groningen, SOM research school.

[3] Zie deze 5 minuten van de film ‘Modern Times’ van Charlie Chaplin, Modern Times https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=HPSK4zZtzLI

[4] Cassar, L. and Meier, S. (2018) Nonmonetary Incentives and the Implications of Work as a Source of Meaning. Journal of Economic Perspectives 32(3): 215-38.