Nu de economie weer op gang komt na de coronapandemie blijkt dat er grote tekorten zijn op de arbeidsmarkt. Tegenover elke nog resterende werkzoekende staat meer dan één vacature open. Mensen kunnen niet op vakantie, hoe graag ze het ook willen, omdat er een tekort is aan beveiligers en bagageafhandelaars op Schiphol. Ook de wachtlijsten in de zorg kunnen niet worden weggewerkt, omdat er een tekort is aan verplegend personeel. Waar komen die tekorten ineens vandaan en wat kunnen we eraan doen?

Zo plotseling komen de tekorten niet uit de lucht vallen. In juni 2008 schreef de commissie Bakker[i] al dat er een tekort aan arbeidskrachten op de Nederlandse arbeidsmarkt aan zat te komen, als gevolg van vergrijzing. In de loop der jaren zouden er meer mensen met pensioen gaan dan dat er bijkomen op de arbeidsmarkt. De voorspellingen werden teniet gedaan door de financiële crisis, maar zijn nu weer heel relevant geworden. De commissie beval o.a. aan dat arbeid weer gewaardeerd moest worden. Het advies van de commissie Borstlap[ii] over de flexibele arbeidsmarkt bouwt daarop voort. Helaas is dat advies door het huidige kabinet nog steeds niet opgepakt.

Het advies van de commissie Borstlap is des te relevanter omdat naast de vergrijzing de flexibiliteit van de Nederlandse arbeidsmarkt medeveroorzaker van het probleem is. Flexibele arbeidsmarkten zijn veel beweeglijker dan minder flexibele arbeidsmarkten. Dat betekent dat in tijden van economische tegenslag er meer mensen op straat komen te staan, met hogere werkloosheid tot gevolg, maar ook dat in economisch goede tijden de vraag naar arbeid in één keer sterk toeneemt, hetgeen kan leiden tot tekorten. En daar hebben we nu mee te maken. Ik heb daar al eens eerder over geschreven[iii]. Het is ten dele het gevolg van jarenlang regeringsbeleid dat heeft ingezet op werk, werk en nog eens werk. Economische groei moest tot stand komen door meer mensen aan het werk te zetten in plaats van mensen productiever te laten werken. De arbeidsmarkt minder flexibel maken is dus het devies.

Schiphol doet nu haar best het personeel te behouden door het loon te verhogen. Op de korte termijn is dat een snelle oplossing, die eigenlijk door meer werkgevers zou moeten worden gevolgd. De overheid kan dat aanmoedigen door de minimumlonen fors te verhogen. Daar zijn veel redenen voor aan te geven. Onder andere omdat het minimumloon sinds 1980 reëel niet meer is gestegen. Het minimumloon heeft amper de inflatie bijgehouden. Een forse stijging van het minimumloon heeft nog een ander positief effect. Veel slecht betaald werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt zal verdwijnen omdat het niet meer rendabel is en daar vindt nog veel uitbuiting plaats. Dat geeft die werknemers gelegenheid op zoek te gaan naar beter betaald werk en betere werkgevers. Het heeft ook een positief effect op de arbeidsproductiviteit.

Maar dat is niet voldoende. Mensen werken niet alleen voor het geld. Ja sommigen wel, maar veel ook niet. Veel mensen willen betekenis ontlenen aan het werk dat ze doen. Werkgevers kunnen daarop in spelen door betekenisvol werk aan te bieden. Dat betekent werk met een hoge mate van autonomie, in arbeidsorganisaties waar werknemers zich mee verbonden voelen, zowel met collega’s als met hun leidinggevenden en met werk waarin werknemers gebruik kunnen maken van hun kennis en vaardigheden. Daarnaast hebben ook nog werkgevers die zinvol werk bieden een streepje voor - zinvol als in een zinvolle bijdrage aan de maatschappij[iv]. Aanbevelingen die trouwens ook voorkomen in het wrr-rapport ‘Het betere werk: de nieuwe maatschappelijke opdracht’ dat ten grondslag aan het werk van de commissie Borstlap.

Dr. Peter van der Meer (p.h.van.der.meer@rug.nl) is werkzaam bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit Groningen en doet onderzoek naar Onderwijs en arbeidsmarkt; Geluk, Geluk en de arbeidsmarkt, verdringing op de arbeidsmarkt; flexibiliteit en arbeid(smarkt).

Referenties

[i] Adviescommissie arbeidsparticipatie (commissie Bakker). Naar een toekomst die werkt, juni 2008. Commissie ingesteld door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

[ii] Eindrapport van de Commissie Regulering van Werk (Commissie Borstlap), 'In wat voor land willen wij werken?' 23-01-2020

[iii] https://www.rug.nl/hrm-ob/bloggen/de-flexibele-arbeidsmarkt-26-03-2020

[iv] Rudi Wielers en Peter H. van der Meer. 2022. De waarde van sociaal nuttig werk. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, Jaargang 38, Nr. 1, pp. 18-38. Van der Meer, P.H. & Wielers, R.J.J. The value of meaningful work, paper presented at the meeting of the RC28 held at the London School of Economics, April 2022