Het effect van de 2008 financiële crisis op leiderschap

Het is deze maand 10 jaar geleden dat de financiële crisis toesloeg. De val van Lehman Brothers op 15 september 2008 raakte wereldwijd het bedrijfsleven, en de meeste landen belandden in een zware recessie. Met de oorzaken en gevolgen van deze crisis hebben economen zich intensief beziggehouden, met zeer lezenswaardige boeken als resultaat, zoals ‘This time is different’ van Reinhart en Rogoff (2009), en recent ‘Crashed’ van Tooze (2018). Allemaal prachtige analyses die vooral over het (financiële) systeem gaan, en daarbij met name een macro-perspectief hanteren.

We weten echter weinig over de effecten van de financiële crisis binnen organisaties. Wat doet een dergelijke schok met de organisatie en hun leiders? Binnen de leiderschapsliteratuur is hierover nagenoeg niets bekend. Dat heeft uiteraard alles te maken met het feit dat je, om die vraag goed te kunnen beantwoorden, internationale en vergelijkbare data moet hebben over leiderschapsgedrag. En u zult begrijpen, dat soort informatie is schaars.

Maar wij kregen van het adviesbureau Korn Ferry Hay Group toegang tot unieke gegevens voor meer dan 20.000 leiders in 980 organisaties in 36 landen. Medewerkers van deze leiders hebben allerlei vragen ingevuld over het gedrag van hun baas, en deze informatie is beschikbaar zowel voor áls na de crisis van 2008. Op basis van deze gegevens konden we nagaan of de financiële crisis ook tot gedragsverandering van leidinggevenden heeft geleid.

De resultaten laten zien dat inderdaad gedragsverandering optrad (Stoker, Garretsen & Soudis, 2018):

1. De crisis leidde tot een significante toename van directief gedrag – leiders gaan strakker sturen, nemen zelf de beslissingen, en oefenen meer controle uit;
2. Dit effect trad vooral op in de industrie, en verrassend genoeg niet in de financiële sector;
3. Het effect is sterker in landen met een hoge ‘power distance’ oftewel machtsafstand. In landen en culturen waar het vanzelfsprekend is dat sociale verhoudingen ongelijk zijn en er veel hiërarchie is, zien we namelijk een nog sterkere stijging van dit type leiderschap.
4. Het effect van de crisis is tijdelijk - de mate waarin leiders directief zijn, is één tot twee jaar na de crisis alweer teruggekeerd naar het niveau voor de crisis.

Deze studie leert ons iets over de crisisreflex van managers. Nog daargelaten of meer directief leiderschap goed of slecht uitpakt voor de organisatie, is de tijdelijkheid opvallend. Zo’n twee jaar na de crisis was het aan leiders dus al niet meer te merken dat de crisis had plaatsgevonden. Sterker nog, in de financiële sector leidde de crisis überhaupt niet tot een verandering in gedrag. De kans die de crisis bood om fundamenteler na te denken over benodigde verandering in de organisatie én daarbij behorend leiderschapsgedrag werd niet gegrepen, zo lijkt het, terwijl veranderingen uiteindelijk bij leiders moeten beginnen (Stoker, 2005).  

Het adagium never waste a good crisis geldt zo bezien niet voor de 2008-crisis. De crisis leidde hooguit tot een rimpeling in ander leiderschapsgedrag. Daarmee is er 10 jaar na ‘Lehman’ en alle fraaie woorden en bankierseden ten spijt, helaas weinig veranderd, zoals de witwasaffaire rond de ING nog eens pijnlijk illustreert. Als zelfs een ongekende schok als de 2008-crisis niet tot wezenlijke verandering leidt, resteert slechts de (ijdele) hoop op verandering van binnenuit. Je zou er ondanks de vast fraaie economische cijfers van Rutte III op Prinsjesdag, somber van worden.                        

Prof. dr. Janka Stoker (j.i.stoker rug.nl), hoogleraar Leiderschap en Organisatieverandering, en prof. dr. Harry Garretsen (j.h.garretsen rug.nl), hoogleraar Internationale Economie en Management, onderzoeken met hun expertisecentrum In the LEAD hoe strategische leiders en hun organisaties doeltreffend kunnen reageren op economische en maatschappelijke kwesties.

Lees het gehele artikel.

Referenties

Reinhart C. M., & Rogoff, K. S. (2009). This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly. Princeton: Princeton University Press.

Stoker, J. (2005). Leiderschap in verandering. Gedrag en organisatie, 18(5), 277-293.

Stoker, J.I., Garretsen, H. & Soudis, D. (2018). Tightening the leash after a threat: A multi-level event study on leadership behavior following the financial crisis. The Leadership Quarterly,
https: //doi.org/10.1016/j.leaqua.2018.08.004

Tooze, A. (2018). Crashed: How a Decade of Financial Crises Changed the World. Penguin Publishing Group.