De toenemende diversiteit in onze maatschappij, het moeten overgaan op een duurzamer leven, dure huisvesting en de vergrijzende populatie roepen de vraag op hoe we iedereen in Nederland van goede zorg kunnen voorzien en op welke wijze dat het beste georganiseerd kan worden. Veel zorgorganisaties zien het antwoord in betere onderlinge samenwerking.

Maar hoe zorg je ervoor dat een dergelijke samenwerking succesvol wordt? Hoe bepalen organisaties of hun gezamenlijke dienstverlening daadwerkelijk beter werkt? Het Expertisecentrum HRM & Organisatiegedrag van de Rijksuniversiteit Groningen heeft een wetenschappelijke bijdrage geleverd aan een recent uitgekomen boek over precies dit thema, getiteld: “Toezien op samenwerken: Naar een verantwoord samenspel”.

De belangrijkste stelling in het boek is dat het toezicht op netwerkorganisaties in de zorg- en welzijnssector meer afstemming en samenwerking vereist tussen verschillende organisaties en hun toezichthouders in het netwerk. Het boek bevat geen pasklare oplossingen, maar deelt wel, vanuit verschillende disciplines, de meest recente wetenschappelijke inzichten over samenwerken in organisatienetwerken en koppelt deze aan zes praktijkvoorbeelden.

Onze bijdrage gaat over het belang van het creëren van vertrouwen in regionale zorgnetwerken. Het is namelijk zeer moeilijk voor bestuurders (en toezichthouders) om vlak na het opzetten van een netwerk al te weten of het goed presteert. Het enige wat men direct kan proberen te monitoren is of de cliënt door de integrale zorg inderdaad meer centraal staat. Hiervoor is wederzijds vertrouwen tussen de samenwerkende partijen nodig. Alleen dan zullen zij zich blijven inzetten voor dit netwerk.

Hoe bewerkstellig je wederzijds vertrouwen in een organisatienetwerk? Psychologisch onderzoek laat zien dat bestuurders hiervoor rekening moeten houden met het unieke relationele, dynamische en veeleisende karakter van hun samenwerking. Relationeel gezien kunnen deelnemende partijen, vanwege hun eigen organisatiedoelstellingen, toch concurrerende belangen ervaren, ondanks hun intentie om samen te werken. Qua dynamiek blijkt dat het meestal enige tijd duurt voordat een regionaal zorgnetwerk in samenstelling stabiliseert. In dergelijke structuren is het niet ongewoon dat partijen komen en gaan, en dat hierdoor gaandeweg doelen worden bijgesteld. Ten derde vergt een zorgnetwerk van iedere professional dat ze deelnemen aan vakoverschrijdende projecten en dus interdisciplinair kunnen werken. Onderzoek laat zien dat dit hen veel kennis oplevert, maar het ook erg belastend  kan zijn.

Om met deze drie uitdagingen om te gaan, beargumenteren we dat bestuurders vertrouwen moeten creëren in elkaars competenties, integriteit en bereidheid om het netwerk voort te zetten. Dit vertrouwen ontstaat

- wanneer alle partijen aantoonbaar beschikken over de kennis en vaardigheden die nodig zijn om effectief te kunnen functioneren in zorgnetwerkprojecten,

- wanneer alle partijen voorspelbare partners zijn en dus hun beloften nakomen en consistente acties vertonen, en

- wanneer alle partijen moeite doen om de onderlinge relaties goed te houden.

Bestuurders kunnen deze drie vormen van vertrouwen ook actief creëren door vooraf helder te communiceren over integere samenwerkingsprincipes, door het maken van concrete coöperatieafspraken, met daarin een heldere rolverdeling, door het behouden van ruimte voor open discussies over mogelijke aanpassingen in de netwerkstructuur en netwerkdoelen, en door een zekere mate van zichtbaarheid en aanwezigheid van alle partijen.

Met deze concrete handvatten biedt ons artikel, net als alle andere bijdragen in het boek, waardevolle inzichten voor het oprichten en aansturen van een samenwerkingsverband tussen zorgorganisaties. Hierdoor biedt het boek belangrijke richtlijnen voor het waarborgen en verbeteren van onze zorg in Nederland.

Referentie

Minkman, M., Janssen, R., Dijk van, G., Rink, F., Tonkens, E., Houwen, L., Kokx, B., Montfort van, C., Kenis, P., Lindemann, B., Keijser, W., Schruijer, S., Grobbe, F., Steen van der, M. (2023). Toezien op samenwerken: naar een verantwoord samenspel. Mediawerf Uitgevers.

Floor Rink (f.a.rink@rug.nl) is hoogleraar Organisatiegedrag aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en doet onderzoek naar diversiteit, ethische besluitvorming, machts- en invloedsrelaties en governanceprocessen.