Concurrentie dwingt bedrijven om innovatief te zijn en nieuwe of verbeterde, nuttige producten te ontwikkelen om de aandacht van klanten te (blijven) vangen. Een belangrijke bron voor innovatie is het benutten van creatieve ideeën van werknemers. De vraag die CEO’s en managers zichzelf daarom steeds moeten stellen is of werknemers voldoende worden gestimuleerd om creatief te zijn in hun werk. Onderzoek heeft aangetoond dat het vooral de sociale werkomgeving is, en in het bijzonder de psychologische veiligheid daarin, die bepaalt of werknemers hun creativiteit laten werken en die uiten (1).

Waarom heeft juist de werkomgeving zo’n sterk effect op het creatieve gedrag van werknemers?  Volgens verschillende wetenschappers maken werknemers bij iedere taak de keuze tussen een routinematige aanpak of een creatieve aanpak (2). Bij een routinematige aanpak worden bestaande werkmethoden en oplossingen gebruikt om problemen op te lossen. Dit geeft de werknemer zekerheid dat de inspanning tot de gewenste resultaten leidt. De creatieve aanpak kenmerkt zich door het bedenken van nieuwe, niet eerder gebruikte oplossingen voor problemen. Daarbij moeten meestal ook  nieuwe manieren bedacht worden om de opdracht te volbrengen. De creatieve aanpak vergt niet alleen meer inspanning, maar brengt ook meer onzekerheid met zich mee voor de werknemer. Van te voren is onzeker of hij of zij zal slagen om nieuwe oplossingen te bedenken en ook hoeveel tijd daarvoor nodig is. Ook is het onzeker of de uiteindelijke oplossing succesvol zal zijn. Waar een routinematige aanpak dus kan worden gezien als een keuze voor ‘vertrouwd terrein’, kan een creatieve aanpak gezien worden als een risicovolle ‘sprong in het diepe’. Uit hun werkomgeving leiden werknemers af of het de moeite waard is om deze sprong in het diepe te wagen (2).

Kark en Carmeli (3) onderzochten in welke situaties werknemers bereid zijn om creatieve risico’s te nemen. Psychologische veiligheid blijkt een belangrijke rol te spelen in het wel of niet nemen van een creatieve benadering van het werk. Psychologische veiligheid wordt gekenmerkt door de mate waarin een werknemer het gevoel heeft dat het mogelijk is om risico’s te nemen in hun werk zonder dat dit schadelijke gevolgen heeft voor hun imago, zelfvertrouwen en carrière. Werknemers schatten de psychologische veiligheid op hun werk in door zich een voorstelling te maken van de reacties van collega’s en leidinggevenden op risicovol gedrag. Als werknemers verwachten dat de kans bestaat dat hun gedrag belachelijk wordt gemaakt of bekritiseerd wordt, zullen ze minder bereid zijn om risico’s te nemen en dus minder snel voor een creatieve werkaanpak kiezen.

Psychologische veiligheid als algemeen interpersoonlijk kenmerk van de werkomgeving is cruciaal. Managers die open staan voor en luisteren naar werknemers, begrip tonen voor hun moeilijkheden als risico’s worden genomen en laten merken dat het in orde is om fouten te maken, in plaats van risicomijdend te zijn, vergroten de psychologische veiligheid ervaren door hun werknemers.

CEO’s en managers die creativiteit van hun werknemers willen stimuleren, moeten zich bewust zijn van het feit dat het voor werknemers risicovol kan zijn om een creatieve werkaanpak te kiezen. Een creatieve werkaanpak is een sprong in het diepe, omdat het vooraf onzeker is tot wat voor resultaten deze aanpak zal leiden. Als werknemers het gevoel hebben dat het maken van fouten en het doen van suggesties zal leiden tot negatieve consequenties, zullen ze sneller geneigd zijn om een routinematige werkaanpak te kiezen. Dit kan een serieuze beperking opleveren voor het innovatief vermogen en concurrentiepositie van het bedrijf.  Vraag uzelf daarom af: is het in mijn organisatie veilig om het in het diepe te springen?

Referenties

• Amabile, T. M. (1983). The social psychology of creativity: A componential conceptualization. Journal of personality and social psychology, 45(2), 357.
• Ford, C. M. (1996). A theory of individual creative action in multiple social domains. Academy of Management review, 21(4), 1112-1142.
• Kark, R., & Carmeli, A. (2009). Alive and creating: The mediating role of vitality and aliveness in the relationship between psychological safety and creative work involvement. Journal of Organizational Behavior, 30(6), 785-804.