Nederland is Europees kampioen flexibele arbeid. In geen enkel ander Europees land werken zoveel mensen op allerlei vormen van niet-vaste contracten. Dat kan zijn op basis van tijdelijke contracten, uitzendarbeid, payrolling, nuluren-contracten, oproepcontracten, zzp’r of nog andere vormen van flexibele contracten die intussen bedacht zijn. Niet meegeteld worden mensen zoals ik die op deeltijd basis werken, maar wel een contract voor onbepaalde tijd hebben. De wetenschappelijk raad voor het regeringsbeleid[i] heeft recent een mooi rapport uitgebracht over de toekomst van flexibel werk en belicht daarin van verschillende kanten het fenomeen flexibel werk.

Één van die aspecten is de onzekerheid die flexibel werk creëert voor de werkenden. Werknemers, maar ook zzp’rs, die op flexibele basis werken missen een basis in het bestaan. Een basis die nodig is om een bestaan met perspectief op te bouwen. Nu wordt er wel geroepen dat de jongere generaties in Nederland goed om kunnen gaan met onzekerheid, maar niets is minder waar. Ook millenials wensen enige mate van zekerheid, zodat ook zij een hypotheek af kunnen sluiten en zich ergens kunnen gaan vestigen. Iets wat in toenemende mate niet lukt, omdat ze afhankelijk zijn van flexibele arbeid. En ze zijn niet alleen zelf afhankelijk van flexibele arbeid, maar ook hun partners zijn afhankelijk van flexibele arbeid, dat zich steeds meer concentreert bij jongeren en jong volwassenen. Daar komt nog bij dat een toenemend aantal zich gedwongen voelt meer dan één baan te nemen. Nederland is immers ook nog wereldkampioen deeltijd-werk, Tijdelijk werk is vaak ook nog werk van slechte kwaliteit met een bijbehorende slechte betaling.

Dit leidt tot meerdere problemen. Problemen die niet alleen degenen treffen die van flexibele arbeid afhankelijk zijn, maar ook gevolgen hebben voor werkgevers en alle inwoners van Nederland. Omdat flexibele arbeid vaak slechter beloond wordt dan vast werk - veel wordt buiten de cao om geregeld - leidt dit tot een toenemende inkomensongelijkheid met alle gevolgen van dien[ii]. De laatste ontwikkelingen daarover kunt u nalezen op Me Judice[iii]. Een ander niet te onderschatten probleem is dat flexibele werknemers zich niet scholen. De flexibele werknemers kunnen het niet betalen en willen het niet, omdat ze niet weten wat hun volgende klus is, en ook de werkgevers willen het niet betalen, omdat zij niet weten of de werknemers wel in dienst blijven. Op termijn is dit schadelijk voor de Nederlandse economie en daarmee voor ons allen.

Een voorbeeld dient zich alweer aan. Werkgevers beweren, alweer of nog steeds, dat er een tekort is aan technisch geschoold personeel en roepen het nieuw te vormen kabinet op daar iets aan te doen[iv]. En dat terwijl de scholingsfondsen overlopen en niet worden gebruikt. Weten werkgevers dan nog steeds niet dat als ze goede werknemers willen ze ook goed werk moeten geven, of zijn ze dat in de loop der jaren vergeten? Of voelen ze zich zo machtig dat ze het ondernemersrisico niet alleen meer op de werknemers afschuiven, o.a. door de arbeid steeds verder te flexibiliseren, maar nu ook op de overheid?

Dr. P.H. (Peter) van der Meer (p.h.van.der.meer@rug.nl) is Universitair docent aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit Groningen. Zijn expertise ligt op het gebied van:

Arbeidsmarkt: Geluk en de arbeidsmarkt, Onderwijs en de arbeidsmarkt; Verdringing en crowding out; Flexibiliteit en arbeid.

[i] Monique Kremer, Robert Went en André Knottnerus (red.). 2017. Voor de zekerheid: de toekomst van flexibel werkenden en de moderne organisatie van arbeid. Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Den Haag

[ii] Wilkinson,Richard G and Pickett,Kathleen Gordon. 2010. The spirit level: why equality is better for everyone.

Penguin, London

[iii] Wiemer Salverda, Bas van Bavel, “CBS meet méér ongelijkheid, maar verkoopt het als mínder”, Me Judice, 4 april 2017.

[iv] zie ook het commentaar van Marike Stellinga in de nrc van 4 april 2017.