Macht blijft een fascinerend onderwerp van studie. Dat heeft alles te maken met het feit dat we om ons heen voortdurend mensen zien die honger naar macht lijken te hebben, hun macht op allerlei manieren uitoefenen, en ook macht misbruiken. Macht speelt in organisaties een grote rol, en ook in de politiek is macht het centrale thema. We zien op het wereldtoneel allerlei voorbeelden van mensen die hongerig naar macht jagen en daar hun hele vermogen voor over hebben – denk aan Donald Trump – en jarenlang op de hoogste positie willen blijven zitten – zie bijvoorbeeld president Mugabe van Zimbabwe.

Door onderzoek hebben we inmiddels een aardig beeld van de effecten van macht. Maar de vraag ‘waarom’ mensen het zo graag willen hebben, was tot nu toe nog niet eenduidig beantwoord. Er heersen twee verschillende opvattingen: mensen willen macht vanwege autonomie of vanwege invloed. In definities van macht is dat onderscheid vaak niet expliciet maar zitten beide elementen verstopt. Zo is een veelgehanteerde definitie van macht “the ability to control resources, own and others” (Galinsky, Gruenfeld, & Magee, 2003); macht betreft dan dus zowel controle over andermans als controle over eigen middelen. Maar voor de verklaringen ‘autonomie’ en ‘invloed’ bestaan twee wezenlijk verschillende theoretische redeneringen.

Enerzijds is er de benadering van Nietzsche (1888/1967), die sterk geloofde in het thema ‘zelf-actualisatie’. Hij hanteerde de opvatting dat mensen er vooral op uit zijn om hun eigen potentieel optimaal te benutten. Terwijl ze dat proberen, worden ze vaak gehinderd en gefrustreerd door anderen. Mensen willen dus vooral macht om niet meer geconfronteerd te worden met dit soort hindernissen: ze willen macht omdat ze behoefte hebben aan autonomie en onafhankelijkheid. Deze gedachte past goed bij de psychologische ‘zelf-determinatie’ theorie van Deci en Ryan (2000), die stelt dat de behoefte aan autonomie een aangeboren behoefte is. Als mensen eenmaal autonomie hebben, dan is daarmee aan hun behoefte aan macht ook voldaan. Daar tegenover staat de gedachte, gebaseerd op de theorie van McClelland (1988), dat mensen vooral macht willen omdat ze invloed willen kunnen uitoefenen over anderen. McClelland beweerde dat mensen drie fundamentele behoeftes hebben, waaronder de ‘need for power’. Mensen die hier hoog op scoren willen vooral de afhankelijkheid van anderen vergroten (McClelland, 1988). Aan de behoefte aan macht wordt dus voldaan als mensen invloed over anderen hebben verkregen.

Het recente onderzoek van Lammers, Stoker, Rink en Galinsky (in press), dat zal verschijnen in het tijdschrift Personality and Social Psychology Bulletin, heeft beide verklaringen in negen studies in drie verschillende landen tegen elkaar getest, zowel middels experimenten als ook onder echte managers in de praktijk. Alle studies laten eenduidig zien dat mensen macht willen omdat ze autonomie willen. Het is voor mensen belangrijker om hun lot in eigen hand te hebben, dan om de baas over anderen te willen zijn. Bovendien laten de onderzoekers zien dat de behoefte aan macht inderdaad verdwijnt als mensen eenmaal autonomie verkregen hebben, zoals het geval is in een topmanagementpositie. Mensen op lagere posities hebben minder autonomie, en derhalve een sterkere behoefte aan macht.

Voor organisaties en HRM-professionals betekent dit dat, bij het werven van mensen voor managementposities, het benadrukken van de mate waarin mensen echte autonomie in hun positie hebben, verstandig zou kunnen zijn: dit verhoogt de aantrekkelijkheid van de functie. Het lijkt bovendien een pleidooi te zijn om bij het ontwerpen van organisaties na te denken over de mate waarin autonomie van mensen vergroot kan worden, denk bijvoorbeeld aan concepten zoals zelfsturende teams. Want macht is interessant en begerenswaardig, vooral omdat mensen behoefte hebben aan onafhankelijkheid van anderen.

Referenties

Deci, E.L., & Ryan, R. M. (2000). The” what” and“ why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227–268.

Galinsky, A.D., Gruenfeld, D.H., & Magee, J.C. (2003). From power to action. Journal of Personality and Social Psychology, 85, 453–466. doi:10.1037/0022-3514.85.3.453

Lammers, J., Stoker, J.I., Rink, F. & Galinksy, A. (2016). To Have Control Over or To Be Free From Others? The Desire for Power Reflects a Need for Autonomy. Personality and Social Psychology Bulletin (in press).

McClelland, D.C. (1988). Human Motivation. Cambridge: Cambridge University Press.

Nietzsche, F. (1967). The will to power. W. Kaufmann, Trans. Original work 1888.