Volgens Johan Cruyff is het “veel makkelijker om goed te spelen dan om te voorkomen dat je slecht speelt” (Winsemius, 2009). En, zoals vaker, heeft Cruyff gelijk...

In recent onderzoek vonden mijn collega’s Marieke Roskes, Andrew Elliot, Carsten de Dreu en ik dat vooral onder tijdsdruk mensen beter presteren wanneer zij succes nastreven dan wanneer zij falen proberen te voorkomen. De reden is dat het cognitief belastend is om falen proberen te voorkomen (in plaats van succes te behalen), en dat tijdsdruk dan zorgt voor te veel afleiding.

Op het gebied van motivatie wordt al sinds jaar en dag het onderscheid gemaakt tussen toenaderingsmotivatie (bijv. succes proberen te bereiken) en vermijdingsmotivatie (bijv. falen proberen te vermijden). Dezelfde situatie kan daarbij door verschillende personen verschillend worden uitgelegd. Stel bijvoorbeeld dat u een belangrijke presentatie moet geven. U kunt dit uitleggen als een mogelijkheid om uw talenten te laten zien, wat kan leiden tot het streven naar succes. U kunt dit ook uitleggen als een situatie waarin u mogelijk kunt afgaan, en u dus falen moet vermijden. Onderzoek heeft laten zien dat deze verschillende vormen van motivatie zeer verschillende effecten hebben.

Vermijdingsmotivatie (ten opzichte van toenaderingsmotivatie) leidt ertoe dat mensen zich sterker gaan focussen en meer systematisch gaan denken: alle (cognitieve) zeilen worden bijgezet om falen te voorkomen. Op de korte termijn kan dat positief doorwerken, maar dan vooral bij taken waarbij aandacht voor details en systematisch denken is vereist (en niet bij taken waarbij juist een meer flexibele stijl van denken nodig is). Op de lange termijn heeft het vooral negatieve effecten: gefocust en systematisch denken is vermoeiend en belastend, en het motief om falen te vermijden kan leiden tot angst en een gevoel van voortdurende dreiging. Om zijn beurt is dat slecht voor bijvoorbeeld intrinsieke motivatie (plezier in het werk) en gezondheid.

In ons onderzoek waren we geïnteresseerd in de effecten van tijdsdruk op de korte termijn. De redenering was dat vermijdingsmotivatie leidt tot een systematische en daardoor cognitief belastende manier van informatieverwerking: het kost een hoop moeite. Dit kan op zich tot goede resultaten leiden bij taken waarbij systematisch denken nodig is (bijv. fouten in een tabel corrigeren), maar deze manier van informatieverwerking is ook zeer gevoelig voor afleiding. Immers ondermijnt iedere vorm van afleiding de mogelijkheid om systematisch te denken, terwijl mensen die minder systematisch denken (als gevolg van toenaderingsmotivatie) minder last hebben van die afleiding. Daarbij zorgt tijdsdruk er voor dat 1) mensen in een staat van lichte opwinding raken (in het Engels: arousal) en 2) dat mensen aandacht gaan besteden aan het bijhouden van de tijd en hun voortgang op de taak. Tijdsdruk is daarom afleidend, en dat heeft vooral negatieve effecten voor mensen die een vermijdingsmotivatie hebben.

In het laboratorium hebben we in verschillende experimenten mensen taken laten uitvoeren, zoals associatieve taken, het maken van (tamelijk ingewikkelde) rekensommen, en het corrigeren van fouten in een tekst. In die experimenten was het mogelijk om geld of punten te winnen door goed te presteren (toenaderingsmotivatie), of geld of punten te verliezen als er slecht werd gepresteerd. Daarnaast werd een deel van de deelnemers onder tijdsdruk gezet, en een ander deel niet. De resultaten waren zeer consistent: tijdsdruk ondermijnt vooral prestaties bij personen die een vermijdingsmotivatie hebben en minder bij personen die een toenaderingsmotivatie hebben.

De les van dit onderzoek is dat het in veel gevallen beter is om te proberen succesvol te zijn dan om proberen falen af te wenden. Dat geldt vooral als er sprake is van stressvolle situaties (zoals tijdsdruk) of als er veel afleiding in de omgeving is. In situaties die zijn te zien als zowel een mogelijkheid om succesvol te zijn en als een mogelijkheid om te falen is het daarom aan te bevelen om de positieve consequenties te benadrukken.

Literatuur:
Roskes, M., Elliot, A. J., Nijstad, B. A., & De Dreu, C. K. W. (2013). Time pressure undermines performance more under avoidance than approach motivation. Personality and Social Psychology Bulletin, 39, 803-813.
Winsemius, P. (2009). Je gaat het pas zien als je het door hebt: Over Cruyff en leiderschap. Amsterdam: Balans.