Twijfel jij wel eens aan jezelf? Als je aan een nieuwe baan begint, of een belangrijke opdracht binnensleept, vraag jij je dan wel eens af of je wel goed genoeg bent? Of je deze nieuwe uitdaging wel tot een goed einde zal brengen? De meeste mensen zullen deze vragen waarschijnlijk instemmend beantwoorden. Logisch ook. Iedereen is immers wel eens onzeker. Iedereen vraagt zich van tijd tot tijd af of ze wel zullen voldoen aan de verwachtingen die anderen van hun hebben.

Maar, voor sommige mensen gaat dit verder. Deze mensen hebben geregeld het gevoel dat zij eigenlijk niet goed genoeg zijn, dat ze die promotie eigenlijk helemaal niet verdienen, en dat het slechts een kwestie van tijd is voordat hun omgeving zal inzien dat ze helemaal niet zo competent zijn als ze overkomen.

Psychologen duiden dit fenomeen aan met de term impostor syndroom (bedriegerssyndroom). Mensen die hier last van hebben, hebben het gevoel dat ze impostors (bedriegers) zijn en dat ze ieder moment door de mand kunnen vallen. Deze term werd voor het eerst geintroduceerd in 1978 door de onderzoekers Clance en Imes, in het artikel The Impostor Phenomenon in High Achieving Women.

In dit onderzoek lieten zij zien dat succesvolle vrouwen vaak het gevoel hadden dat hun prestaties niet verdiend waren en dat ze bang waren dat zij ontdekt zouden worden als bedriegers. Alhoewel wetenschappelijk onderzoek sindsdien heeft laten zien dat zowel mannen als vrouwen dergelijke gevoelens ervaren, wordt dit “syndroom” nog altijd met name geassocieerd met vrouwen.

Zoals de term impostor syndroom al impliceert, wordt dit fenomeen vaak gezien als een persoonlijkheidstrek. Deze personen – en dan weer vooral vrouwen - zouden extreem onzeker zijn, persoonlijkheidskenmerken bezitten die hen gevoelig maken voor ‘imposterism’, en een opvoeding hebben genoten die dat versterkt.

Maar is er niet meer aan de hand dan alleen aanleg en opvoeding? Zo zijn vrouwen vandaag de dag nog altijd vaak in de minderheid in de top van organisaties en hebben zij nog dagelijks te maken met stereotypen en discriminatie.  Het zou heel goed kunnen zijn dat onzekerheden en impostor gevoelens niet zo maar een irrationale angst van het individu is maar weleens een logische reactie kan zijn op de omgeving waarin mensen zich bevinden. Wij verwachten dan ook dat de verschillende ervaring van mannen en vrouwen op de werkvloer hierbij een belangrijke rol spelen.

Dit vraagt om een ander perspectief op de mogelijke bronnen van dit syndroom en een andere onderzoeksaanpak. In plaats van de aandacht alleen te richten op het individu, moet er meer aandacht komen voor de impact van de omgeving op het ontstaan van dergelijke gevoelens en onzekerheden.

In samenwerking met onderzoekers van IMD-business school en University of Exeter gaan wij in een grootschalig internationaal onderzoek bekijken of deze verschillende ervaringen van vrouwen en mannen op de werkvloer gevoelens van imposterism kunnen voorspellen.

Zodra deze resultaten binnen zijn kunt u er hier uiteraard meer over lezen.

Als jij uit eigen ervaring dit meemaakt of hebt meegemaakt horen wij dat natuurlijk graag.

Wordt vervolgd...

(Sanne) Feenstra (s.feenstra@rug.nl) is PhD kandidaat van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen, op het onderwerp macht en leiderschap.

Referentie

Clance, P. R., & Imes, S. A. (1978). The imposter phenomenon in high achieving women: Dynamics and therapeutic intervention. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, 15, 241-247.