Meer dan vijftig jaar aan onderzoek toont aan dat autonomie samenhangt met positieve uitkomsten, zoals werktevredenheid en werkprestaties. Dus autonomie is belangrijk. Maar waarom is autonomie belangrijk voor mensen? En wanneer is autonomie belangrijk?

Het ervaren van autonomie gaat over het gevoel ruimte te hebben om zelf keuzes te kunnen maken, zelf het werk in te kunnen richten. Naast ‘keuzevrijheid-autonomie’ onderscheid ik ‘harmonische autonomie’, dit is de vrijheid te kunnen doen wat persoonlijk belangrijk is en in overeenstemming met persoonlijke waarden, normen en overtuigingen. Onderzoek heeft overwegend aandacht besteed aan keuze-autonomie en het idee dat het voor mensen belangrijk is om keuzevrijheid te ervaren.

In mijn onderzoek beargumenteer ik dat keuzevrijheid alleen belangrijk is wanneer mensen de behoefte hebben om hun huidige situatie te veranderen. Want wanneer willen mensen eigenlijk keuzes maken? Mensen krijgen doorgaans de behoefte om hun situatie te veranderen, wanneer zij niet langer tevreden zijn met hun huidige situatie - een situatie waarin mensen weinig harmonische autonomie ervaren. Bijvoorbeeld, wanneer een werknemer langdurig ontevreden is, kan de werknemer gemotiveerd raken om een andere baan te zoeken. Dit vooronderstelt dat de werknemer gaat verkennen welke banen er beschikbaar zijn op de arbeidsmarkt en gaat inventariseren welke opties tot de mogelijkheden behoren.

In specifiek dit soort situaties krijgen mensen de behoefte om keuzes te kunnen maken. In deze situaties willen mensen hun huidige onbevredigende situatie veranderen in een meer bevredigende, toekomstige situatie. De mate waarin men hierin slaagt hangt af van de mate waarin men alternatieve keuzes heeft en kan maken.

Mijn stelling is dat wanneer mensen doen wat zij persoonlijk belangrijk en waardevol vinden , zij niet snel de behoefte zullen ontwikkelen om hun huidige situatie te veranderen. Een werknemer die enorm interessant werk doet zal – als alles gelijk blijft – niet snel de behoefte ontwikkelen om een andere baan te gaan zoeken. Hieruit volgt dat keuze-autonomie ten dienste staat van harmonische autonomie. Overwegend zullen mensen het belangrijker vinden om te doen wat men leuk vindt, dan om keuzevrijheid te ervaren. Mensen zullen hun opties overwegen en keuzes proberen te maken alleen wanneer zij niet langer doen wat zij belangrijk en waardevol vinden. Keuzevrijheid-autonomie heeft dus tot doel het behouden of creëren van een situatie waarin men doet wat men leuk en interessant vindt. Ergo, managers moeten bij aanbevelingen voor meer autonomie vooral bewaken dat medewerkers het werk belangrijk en interessant (blijven) vinden.

MAXIM LAURIJSSEN is PhD student aan de universiteit van Groningen. Zijn onderzoek richt zich op hoe percepties van autonomie en controle motivatie- en werk-gerelateerde processen beïnvloeden.

Geraadpleegde literatuur:

1. Bianco, A. T., Higgins, E. T., & Klem, A. (2003). How 'Fun/Importance' Fit Affects Performance: Relating Implicit Theories to Instructions. Personality And Social Psychology Bulletin, 29, 1091-1103. doi:10.1177/0146167203253481
2. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The 'what' and 'why' of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227-268. doi:10.1207/S15327965PLI1104_01
3. Sheldon, K. M., & Elliot, A. J. (1999). Goal striving, need satisfaction, and longitudinal well-being: The self-concordance model. Journal Of Personality And Social Psychology, 76, 482-497. doi:10.1037/0022-3514.76.3.482
4. Carver, C. S. (1979). A cybernetic model of self-attention processes. Journal Of Personality And Social Psychology, 37, 1251-1281. doi:10.1037/0022-3514.37.8.1251
5. Radel, R., Pelletier, L. G., Sarrazin, P., & Milyavskaya, M. (2011). Restoration process of the need for autonomy: The early alarm stage. Journal Of Personality And Social Psychology, 101, 919-934. doi:10.1037/a0025196