“Power tends to corrupt and absolute power corrupts absolutely. Great men are almost always bad men.” – Lord Acton, 1887

Het idee dat macht corrumpeert is wijdverspreid en voorbeelden van machtige mensen die zich onethisch gedragen zijn er in overvloed. Neem politici zoals Silvio Berlusconi en Dominique Strauss-Kahn die zich beiden genoodzaakt zagen af te treden naar aanleiding van seksschandalen. Niet alleen in de politieke arena vindt men machthebbers die ethische normen overschrijden, ook in het bedrijfsleven zijn er veel voorbeelden van machtige mensen die zich onethisch gedragen. Een voorbeeld is voormalig topman Jeff Skilling, veroordeeld tot een gevangenisstraf naar aanleiding van de boekhoudfraude bij Enron. Had Lord Acton dan toch gelijk? Corrumpeert macht?

Effecten van macht
Mensen met macht gedragen zich anders dan mensen zonder macht. Zo nemen mensen met macht meer risico (zie ook de blogpost: Hoe meer macht, hoe eerder geneigd een gokje te wagen) en gaan meer op hun doel af in vergelijking met mensen zonder macht. Dit heeft uiteraard positieve consequenties: mensen met macht zijn erop gebrand hun doelen te bereiken zonder afgeleid te worden door ‘oninteressante’ bijzaken. Dit kan echter ook negatieve, corrumperende effecten hebben. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen met macht zich minder goed kunnen inleven in anderen, meer gebruik maken van stereotypen en zich vaak egoïstisch gedragen.

Individuele verschillen
Maar is het dan zo dat macht altijd leidt tot egoïstisch, onethisch gedrag? Nee, gelukkig niet. Zo laat onderzoek zien dat niet iedereen hetzelfde reageert op het bezitten van macht. Decelles en collegas (2011) hebben bijvoorbeeld aangetoond dat macht alleen tot egoïstisch gedrag leidt bij mensen met een lage morele identitiet (i.e., mensen die het niet belangrijk vinden morele eigenschappen te bezitten; zie ook de blogpost: Morele identiteit en escalatie van immoreel gedrag). Machthebbers met een hoge morele identiteit daarentegen zijn minder geneigd zich egoïstisch te gedragen.

Verantwoording
Tot slot kunnen organisaties ook iets doen om machthebbers in het gareel te houden. Recent onderzoek laat zien dat machthebbers zich alleen egoïstisch gedragen wanneer de juiste verantwoordingsmechanismen niet toegepast worden. Een onderscheid wordt gemaakt tussen twee soorten verantwoordingsmechanismen: ‘uitkomst’ en ‘proces’ mechanismen. Bij de eerste dient men verantwoording af te leggen voor het proces: Hoe ben je tot je besluit gekomen? Bij de tweede dient men slechts verantwoording af te leggen voor de resultaten en uitkomsten van genomen beslissingen. Pitesa en Thau (2013) laten zien dat machthebbers zich onethisch gedragen wanneer zij slechts verantwoording moeten afleggen voor resultaten en uitkomsten. Wanneer mensen met macht daarentegen verantwoording moeten af leggen voor de wijze waarop beslissingen genomen zijn, gedragen zij zich wel zoals het hoort.

Al met al kunnen we opgelucht adem halen en vaststellen dat macht niet altijd corrumpeert: onder sommige omstandigheden leidt macht tot onethisch gedrag terwijl in anders situaties macht juist ethisch gedrag bevordert. Er ligt hier dus een grote uitdaging voor organisaties: door de juiste mensen op machtige posities te zetten en daarnaast adequate verantwoordingsmechanismen toe te passen kunnen de negatieve consequenties van macht in de toekomst tot het verleden behoren.

Bronnen:

DeCelles, K.A., DeRue, D.S., Margolis, J.D., & Ceranic, T.L. (2012). Does power corrupt or enable? When and why power facilitates self-interested behavior. Journal of Applied Psychology, 97, 681-689.

Pitesa, M., & Thau, S. (2013). Masters of the universe: How power and accountability influence self-serving decisions under moral hazard. Journal of Applied Psychology, 98, 550–558.