Zijn ouderen comfortabeler met technologie als robots hun eigen taal spreken? Dat is de vraag die professor Jenny van Doorn onderzoekt. Spraakherkenning waarmee technologie via verbale commando's kan worden bediend en terug kan praten, heeft veel potentieel om deze techniek toegankelijker te maken voor ouderen. Maar tot nu toe zijn ouderen nog steeds terughoudend om deze technische toepassingen te gebruiken. Het onderzoek van Van Doorn zal bekijken of het programmeren van de applicaties voor het begrijpen en gebruiken van regionale dialecten zoals Gronings de gebruikerservaring van ouderen verbetert. Zoals Van Doorn uitlegt, is het een steeds belangrijker onderzoeksgebied vanwege de toenemende vraag naar ouderenzorg.

Waarom is dit een belangrijk studiegebied?
Van Doorn: Door de vergrijzing en de stijgende levensverwachting zal het aantal ouderen dat zorg nodig heeft exponentieel toenemen. Dit zal een grote druk leggen op ons zorgsysteem, waar in de toekomst ernstig personeelstekort wordt verwacht. Een andere uitdaging voor ouderenzorg is de toenemende instroom van patiënten die meertalig zijn of wier eerste taal niet Nederlands is. Naarmate de leeftijd vordert, kunnen mensen taalverlies ervaren en zich terugtrekken in één taal. Dit is over het algemeen hun eerste taal. Dit kan een vreemde taal zijn, maar voor een grote groep mensen in Nederland (geschat op meer dan 2 miljoen) is dit een regionale taal (bijvoorbeeld Limburgs of Fries). Van Doorns project onderzoekt daarom of de verstaanbaarheid van de spraak en de acceptatie van technologische oplossingen kunnen worden verbeterd als de techniek (lees: een robot) de ouderen aanspreekt in hun moedertaal, in dit geval het dialect "Gronings".

Wat zijn de maatschappelijke implicaties?
Van Doorn: Hoewel technologie een belangrijk hulpmiddel is om de uitdagingen in de gezondheidszorg aan te gaan, is de interface tussen ouderen en technologie nog steeds een worsteling, met name bij de op spraak gebaseerde interfaces. Tekortkomingen liggen niet alleen in de verstaanbaarheid van de spraak, maar ook in de mate waarin ouderen de technologie accepteren en willen gebruiken. We hebben dit project ontwikkeld in samenwerking met maatschappelijke partijen, in het bijzonder Groninger Huis, en we hopen dat een dialect sprekende robot ouderen zal helpen om techniek meer geaccepteerd te krijgen. Op langere termijn kunnen we ons voorstellen dit ook voor andere dialecten te doen, in Nederland maar ook bijvoorbeeld in Duitsland.

Hoe bent u op dit onderwerp beland voor uw onderzoek?
Van Doorn: Door met iemand te praten die ik ken van de woningcorporatie Groninger Huis. Ze experimenteren al een beetje met robots en technologie, maar merken ook de terughoudendheid bij ouderen. Toen ik een veldonderzoek deed in een ouderenzorginstelling in Drenthe met een gezondheidsrobot, zag ik ook dat ouderen moeite hadden om de robot te begrijpen en in de war raakten toen deze plotseling in Vlaams in plaats van de Nederlandse taal overging.

Wat zijn de plannen?
Van Doorn: een tekst-naar-spraak -implementatie van "Gronings" ontwikkelen samen met studenten van taalkunde en de Faculty of Science and Engineering, waar we ook échte  Groningers nodig hebben voor onze opnames. Hopelijk kunnen we deze technologie in een robot integreren, die we ook nu kunnen aanschaffen.

Hoe gaat het onderzoek uitgevoerd worden?
De eerste stap van dit project bestaat uit de ontwikkeling van een tekst-naar-spraak (TTS) implementatie van het "Gronings". De tweede stap is om deze technologie te integreren in een (fysiek) platform, zoals een avatar of een robot en de derde stap is om in experimenten te onderzoeken of ouderen inderdaad enthousiaster zijn over een robot die Gronings praat in plaats van 'normaal' Nederlands.