Blog: De Nederlandse Franchise Code: terug naar de tekentafel

Dr. Maryse Brand, Dr. Evelien Croonen, en Prof. Mr. Dr. Liesbeth Kneppers-Heijnert

Er heerst onrust in de Nederlandse franchisewereld (zie ook onze vorige blog). De aanleiding: minister Kamp heeft in oktober 2016 aangekondigd de Nederlandse Franchise Code (NFC) wettelijk te verankeren, nadat hij lange tijd is uitgegaan van zelfregulering en heeft volgehouden dat (aanvullende) wetgeving geen oplossing is voor eventuele misstanden. Vanuit verschillende hoeken klinken belangrijke bezwaren. Als deze niet worden opgelost dreigt de Nederlandse franchisesector in een onwenselijke situatie terecht te komen. Als onafhankelijke wetenschappers hebben wij ons lange tijd buiten de discussie gehouden, ervan overtuigd dat er in Nederland genoeg kennis, ervaring en goede wil aanwezig is om tot goed werkbare afspraken te komen. Dat blijkt nu niet zo te zijn. Wat ons betreft is er maar één oplossing: de NFC moet terug naar de tekentafel.

Het grootste bezwaar tegen de wettelijke verankering van de NFC is dat er een code ligt die (nog) niet deugt. De code is bedoeld om ‘uitwassen’ in de franchisesector tegen te gaan, waarmee wordt bedoeld dat franchisegevers hun positie/macht zouden misbruiken ten opzichte van de (zwakkere) franchisenemer. De media hebben de laatste jaren bericht over verschillende conflicten, zoals bij Bakker Bart, Hema en Intertoys; er zijn echter geen aanwijzingen voor machtsmisbruik in deze zaken of in de sector in het algemeen. Het is helder dat er individuele schrijnende zaken zijn die wel degelijk (juridisch) moeten worden aangepakt, maar machtsmisbruik is ons inziens echter geen structureel probleem.

Binnen de Nederlandse franchisesector zijn alle partijen het er over eens dat machtsmisbruik voorkomen moet worden dan wel worden aangepakt. Minister Kamp wilde dat doen met een vrijwillige code en bestaande wetgeving, inclusief de in 2016 in werking getreden wet acquisitiefraude die ook van toepassing is op de precontractuele fase van de franchiserelatie. Het vrijwillige karakter van de code was echter van korte duur: vanaf oktober 2016 wordt flink gas gegeven om zo snel mogelijk (nog voor de verkiezingen?) de NFC wettelijk te verankeren.

De omvangrijke kritiek op de inhoud van de NFC komt niet alleen van franchisegevers, maar ook van franchise advocaten en andere deskundigen. De code is veel te uitgebreid, er staan onderwerpen in die niet in een code maar in het franchisecontract thuis horen, definities zijn niet helder,  belangrijke verplichtingen ontbreken, er wordt een vergaande ‘zorgplicht’ van de franchisegever ingevoerd, en een geschillenregeling ontbreekt. Deze laatste werd steeds als essentieel onderdeel van de code gezien, ook door de Minister.

Wat verder een belangrijke rol speelt bij de weerstand tegen de NFC is dat de totstandkoming van de NFC geen schoonheidsprijs verdient. Het hele proces wordt door betrokkenen gezien als niet transparant, waarbij emoties, onhandigheid (de eerste consultatieronde in 2015 was van korte duur en net voor de zomervakantie) en tactisch gedrag een grote invloed hadden.

De potentiële consequenties van het wettelijk verankeren van de huidige NFC zijn groot; in Nederland zijn circa 750 franchiseformules actief met ongeveer 30.000 vestigingen en  tegen de 290.000 arbeidsplaatsen. Met de NFC in de huidige vorm kunnen franchisegevers minder slagvaardig veranderingen doorvoeren en moeten ze flinke kosten maken om contracten aan te passen, conflicten voor de rechter uit te vechten, en zich in te dekken tegen mogelijke problemen. Dit zal extra zwaar wegen voor het overgrote deel van de bestaande formules die (met enkele tientallen franchisenemers) kwetsbaar zijn en voor wie deze kosten relatief zwaar zullen wegen. Deze toenemende lasten zullen doorberekend moeten worden aan franchisenemers en uiteindelijk aan de consument. Op deze manier zal het concurrentievoordeel van franchiseformules ten opzichte van filiaalbedrijven uitgehold worden. Dit kan leiden tot faillissementen, verschraling van het winkelaanbod en verlies van werkgelegenheid. Ook de aantrekkelijkheid van Nederland voor buitenlandse franchisegevers kan hierdoor verminderen.

Hoe nu verder? Er is een tweede consultatieronde aangekondigd, maar het is onduidelijk of hierbij ook de inhoud van de NFC weer ter discussie staat of alleen de wijze van wettelijke verankering. De fervente voorstanders van de code roepen dat de huidige NFC onverkort gehandhaafd moet worden, wat gezien de stevige kritiek op zijn minst onverstandig genoemd kan worden. Het lijkt de voorstanders ondertussen steeds meer om de overwinning te gaan waarbij het doel uit het oog verloren wordt. Het doel was immers het versterken van de franchisesector door het creëren van een zo eerlijk mogelijk speelveld. Franchisegevers en –nemers staan inmiddels achter het invoeren van een franchisecode; alleen niet achter de huidige code. Wij hopen dan ook dat de (nieuwe) minister van Economische Zaken uit deze mallemolen stapt en durft te erkennen dat deze code niet gaat werken en zelfs schadelijk zal zijn. Er is nu momentum en bereidheid om samen tot een betere code te komen, maak daar gebruik van, ook al betekent het gewoon weer terug naar de tekentafel…

De auteurs zijn allen werkzaam aan de faculteit Economie & Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Maryse Brand als Universitair Hoofddocent, Evelien Croonen als Universitair Docent en Liesbeth Kneppers-Heijnert als hoogleraar Bedrijfskunde. Zij was tevens 12 jaar lid van de Eerste Kamer voor de VVD.

NASCHRIFT:

Zover wij weten is er geen officiële website waar informatie over de NFC te vinden is. Er was website die zich als zodanig presenteerde, maar die niet werd bijgehouden en waar het downloaden niet altijd goed werkte. Deze website is in de loop van 2018-2019 opgeheven. De NFC kunt u echter ook hier downloaden. Dit is de versie van februari 2016, al staat dat niet vermeld in het document zelf.

Al veel eerder zijn er kritische geluiden naar buiten gekomen over de NFC zoals die in februari 2016 werd gepresenteerd en het proces er omheen. Zie bijvoorbeeld:

• Artikel van Odavia Bueno Diaz in Franchise & Recht informatiebron, sept 2016, toegankelijk via FranchisePlus.
• Artikel van Tiago Jurgens, okt 2016, via de Nationale Franchise Gids.
• Column van Th.R. Ludwig, toegankelijk via Ludwig & van Dam. 

Bent U geïnteresseerd in de argumenten van de voorstanders van de huidige NFC, dan is de website van het Vakcentrum een goed startpunt.  

Wilt u meer weten? Aarzel dan niet om contact op te nemen met de auteurs van deze blog:
Maryse Brand, Evelien Croonen of Liesbeth Kneppers-Heijnert