Eerder gepubliceerd op de site van de UK op 24 maart 2016

Wij moeten bekennen dat wij vorige week tot de tanden toe gewapend met sabels en dolken naar de Commissie Middelen zijn getrokken. Wij waren gretig op zoek naar structurele discriminatie van de Faculteit der Letteren in de Interne Verdeling van de universiteitsfinanciën, bij voorkeur discriminatie die al jarenlang in het geniep en op uiterst striemende wijze haar beslag had gekregen. Want dan zouden wij op de tafel springen, de Commissie enteren, de Faculteit redden en een onderscheiding vangen!

Maar wij zijn afgedropen met de staart tussen de benen en een afgezakte piratenmuts. Jazeker, er is van alles aan te merken op de variabelen die het intern verdeelmodel bepalen en de manier waarop zij gedistribueerd zijn. En de startwaarden, die historisch heten tot stand te zijn gekomen, hebben nog steeds een hoog black-box gehalte. Daarnaast is het gek dat sommige axioma’s − zoals de splitsing of fusie van faculteiten − zelfs op de tekentafel tot taboe worden verklaard. Maar systematische benadeling van onze faculteit hebben wij niet aangetroffen. Dolken en sabels weg.

En toch zijn wij zeer bezorgd. Letteren is de enige faculteit die in meerjarenperspectief zwaar negatief staat: naar verwachting bijna 8 miljoen in 2019. De jaren 2015−2016 zullen een uitkijkheuveltje blijken te zijn tussen de reorganisatie van 2013−2014 en de verliezen van 2017−2018. Jawel, er moeten plannen gesmeed worden: baten omhoog, kosten omlaag; tering naar de nering; minder onbekostigde studenten − de bekende riedel. En misschien zijn in vergelijking met andere faculteiten binnen de RUG onze onderwijsmodules te intensief, onze minoren te talrijk en onze promotie-eisen te bewerkelijk. Misschien.

Maar het onbehaaglijke gevoel van een faculteit in permanente crisis bekruipt ons. En dat terwijl daar volgens onze intuïtie nooit harder is gewerkt dan thans en men tot op het tandvlees gaat om meer te doen met minder. Onze faculteit klaagt al jarenlang consistent over onhoudbare werkdruk. Als we de Faculteit der Letteren vergelijken met de zusterfaculteiten in binnen- en buitenland, dan stellen we vast dat zij overal min of meer in zwaar weer zitten. Het probleem overstijgt Groningen, het overstijgt Nederland; het is structureel en internationaal. De vraag die uiteindelijk overblijft na alle reorganisaties, na alle bezuinigingen en na alle besnoeiingen is: willen we een universiteit met of zonder Letterenfaculteit?

De eerste oplossing, amputatie, valt hier en daar te beluisteren bij meesmuilende politici, gniffelende bestuurders en grinnikende nerds: zij verdient een brevet van domheid. Wij zullen u uitleggen waarom. De universiteit heeft traditioneel drie kerntaken. De eerste is om een duurzame cultuur van kritiek en onafhankelijk denken te ontwikkelen, los van politiek of publieke opinie. De tweede bestaat erin kennis te bevorderen door te zoeken naar belangrijke waarheden over de werkelijkheid, ze te ontdekken en door te geven. Ten slotte is er de maatschappelijke taak om het politiek-actieve burgerschap, de democratische instellingen en de sociaaleconomische welvaart te bevorderen. De adequate vervulling van elk van deze kerntaken − cultuur van onafhankelijk denken, waarheidsvinding en pluriforme maatschappelijke inzet − is onmogelijk zonder een Letterenfaculteit.

De wereld kampt met tienduizenden problemen die ook door tienduizenden goed opgeleide breinen moeten worden opgelost. U hebt geslapen als u niet zag dat de problemen in het Midden Oosten, de opkomst van het populisme in Europa en de Verenigde Staten, de wederopstanding van de religie in Zuid-Azië, het overal weer oplevende nationalisme en het terrorisme niet alleen maar economische en technologische kanten hebben. Stuk voor stuk hebben alle grote problemen van vandaag ook te maken met verminkte wereldbeelden, verkrampte vooroordelen, haatzaaien en gebrek aan wederzijds respect. Alleen met taal en geschiedenis, met cultuur en filosofie helpen we deze op te lossen. Er is geen keuze: een sterke Letterenfaculteit en een sterke alfa-sectie zijn onontbeerlijk in een wereld die schreeuwt om goede ideeën. Elk alternatief is razend roekeloos.

Wij verhelen u niet dat wij pessimistisch zijn. In vele krochten en kieren van de samenleving en zelfs hier en daar in verloren hoeken van de universiteit heerst een anti-intellectueel klimaat. Het is bon ton om te schamperen op de zogenaamde nutteloosheid van alfa. Wij hopen dat de Faculteit der Letteren niet verwordt tot het skelet uit het bekende verhaal: Komt een skelet bij de dokter. Zegt die dokter: “Kon je niet eerder komen?” Het valt zeer te hopen dat als men ooit aan de kinderen van onze studenten vraagt naar hun mening over de Faculteit der Letteren, zij niet moeten antwoorden: “Ik denk dat dit een goed idee zou zijn.”