Ruimte voor je beperking

De RUG doet het goed als het gaat om samenwerkingen tussen onderzoekers van verschillende faculteiten. Een mooi voorbeeld is het project ’Disabled city’, waarin onderzocht wordt hoe de mobiliteit van mensen met een fysieke beperking verklaard kan worden door obstakels en mogelijkheden in de stedelijke omgeving. Dat kunnen mensen zijn met bijvoorbeeld een dwarslaesie, amputatie of klapvoet. Dit project heeft impact op hoe we naar individuele mobiliteit kijken, maar ook hoe de (publieke) ruimtes inclusief en gastvrij ingericht kunnen worden voor mensen met een mobiliteitsbeperking. Door vanuit verschillende perspectieven te kijken naar een dergelijk probleem kunnen nieuwe zienswijzen en oplossingen ontstaan.

_{Tekst: Jaap Ploeger, Corporate Communicatie / Foto’s: Henk Veenstra}

De Aletta Jacobs School of Public Health heeft binnen het M20 programma van het Ubbo Emmius Fonds mogelijk gemaakt dat UMCG en Ruimtelijke Wetenschappen multidisciplinair aan dit project kunnen werken. Gezondheidsgeograaf Louise Meijering, planoloog Ward Rauws, bewegingswetenschapper Riemer Vegter en revalidatiedeskundige Juha Hijmans begeleiden samen een promovendus bij dit project dat buiten de gebaande paden wil treden. Meijering en Vegter vertellen over hun ervaringen met deze multidisciplinaire samenwerking.

Perspectieven samenbrengen

Het idee voor het multidisciplinaire project ontsproot tijdens een informele bijeenkomst van de Young Academy Groningen. ‘Ik sprak Ward Rauws tijdens de borrel,’ vertelt Riemer Vegter. ‘Ik had net een presentatie gegeven over mobiliteit bij rolstoelgebruikers. Ik kijk daarbij naar welke mogelijkheden ik het individu kan bieden om zich met een beperking zo optimaal mogelijk te bewegen. Ward zei dat hij naar de inrichting van de leefomgeving kijkt, en hoe dat is voor mensen met een beperking.’. “Moeten we die twee perspectieven niet logischerwijs eens bij elkaar brengen?” stelde hij voor. En zo geschiedde.’ Het project kreeg meer vorm door het toevoegen van Louise en Juha en samen schreven ze een onderzoeksplan. Na honorering vonden ze een geschikte promovendus: Dorien de Jong. Zij gaat de mismatch in kaart brengen tussen aan de ene kant de individuele bewegingsvrijheid van iemand met een beperking en aan de andere kant de inrichting van de leefomgeving. Op die manier hopen de onderzoekers met vernieuwende zienswijzen en mogelijke oplossingen te komen voor deze mismatch.

Vanuit het eigen vakgebied

Wetenschappers kijken veelal vanuit hun eigen vakgebied naar een probleem. Vegter: ‘Ik kijk als bewegingswetenschapper naar de individuele fysiologie en biomechanica van de mens. Hoe beweegt een arm of een been? Ik kijk naar hoeveel en welke krachten er nodig zijn.’ Mede-onderzoeker Juha Hijmans kijkt bij een revalidatieproces al iets meer naar mogelijke omgevingsfactoren in combinatie met de beperking. ‘Juha kwam met Dorien op een casus waarbij er gekeken werd hoe een persoon zich om zijn auto heen moest bewegen om zijn rolstoel in de auto te krijgen en vervolgens zelf in te stappen aan de andere kant. Dan koppel je de beweging al veel meer aan het doel binnen een bepaalde omgeving.’

Louise Meijering kijkt als geograaf meer naar het grotere plaatje: ‘Ward Rauws en ik willen weten hoe het is voor mensen om zich met een beperking te bewegen in hun huis en in hun directe leefomgeving. Maar ook: waarom wil iemand ergens naartoe? In welk vervoersmiddel en met welke intenties? Wat zijn de gevolgen van die keuze? Een plek kan ook onbereikbaar zijn, of een bepaald stigma opwerpen omdat je altijd via een zij-ingang naar binnen moet. Dat gaat verder dan of iemand zich puur fysiek kan bewegen.’

Van elkaar leren

De onderzoekers noemen het een cadeautje om samen te mogen werken. Niet alleen het onderwerp, maar ook interesse voor elkaars werk maakt de samenwerking plezierig. Vegter: ‘We zijn alle vier expert in ons eigen vakgebied maar deze samenwerking is voor ons een kans weer te leren. Dat gebeurt niet heel vaak meer. Nu heb ik echt het gevoel dat ik weer eens mijn perspectief mag verfrissen. Je wordt ook gedwongen om uit te leggen waarom je dingen op een bepaalde manier doet.’ Meijering vult hem aan: ‘Mobiliteit is bijvoorbeeld een centraal concept in ons onderzoek, maar dan moet je goed weten wat de anderen vanuit hun achtergrond bedoelen als het over mobiliteit gaat. Je kunt betere oplossingen vinden omdat je die verschillende perspectieven combineert. Daarmee groei ik ook weer als wetenschapper.’

Omdat de promovendus vanuit verschillende kanten naar het probleem kijkt, komen er ook perspectieven voorbij die niet voor iedereen evident zijn. Vegter vertelt glimlachend: ‘Dorien kwam op een gegeven moment met keuzevrijheid als belangrijk centraal concept. Ik ben daar normaal in mijn onderzoek niet mee bezig. Als bewegingswetenschapper wil je vooral iemand in staat stellen zijn bewegingspotentieel optimaal te benutten. Bijvoorbeeld slim trainen of de hulpmiddelen verbeteren voor een gezonde actieve levensstijl. Maar ik ben daarbij nog niet bezig waarom iemand wel of niet iets wil doen. Dorien keek me toen streng aan en zei: ‘Iemand mag toch eigenlijk zelf bepalen of die meer beweegt?’’

Wetenschappelijke vernieuwing en impact

Als er over vier jaar een proefschrift ligt hebben hun vakgebieden een nieuw theoretisch kader om hier verder mee aan de slag te gaan. Vegter: ‘Het past ook binnen het beleid van het UMCG, de RUG en de Aletta Jacobs School of Public Health, waar dit onder valt, om meer maatschappelijke impact te hebben in de regio. Het medische vakgebied kijkt dan ook verder dan de ziekenhuismuren. Dát is wetenschappelijke vernieuwing.’

Ook voor beleidsmakers in het ruimtelijke domein kunnen de uitkomsten van dit project nuttig zijn. Meijering: ‘Het zijn meestal niet mensen met een fysieke beperking die de ruimte inrichten, en dat doen ze vanuit hun eigen beleving en ervaring.’ Vegter valt haar bij: ‘Daar ontbreekt ook nog weleens de kennis van wat de werkelijke barrières zijn. Zit toegankelijkheid in de omgeving in een stoeprandje of een draaideur, of in hele andere zaken, waardoor een persoon met een fysieke beperking zich wel of niet welkom voelt?’

Meijering tot besluit: ‘Het gaat ook over inclusie en meedoen met de samenleving. Een beperking kan iedereen overkomen en is al vervelend genoeg. Dan is het fijn als de ruimte zo ingericht is dat je daar met een beperking ook optimaal gebruik van kunt maken.’

Meer informatie

• Riemer Vegter
• Louise Meijering