Oost-Groningen: de basisvoorzieningen moeten op orde

Met veel belangstelling volgt economisch geograaf Sierdjan Koster de ontwikkelingen naar aanleiding van het in juni 2023 verschenen rapport ‘Elke regio telt’. Daarin stelden drie adviesraden van de Rijksoverheid
vast dat er in Nederland sprake is van achterstelling van de regio’s bij de Randstad. De intentie is om daar verandering in aan te brengen. Maar hoe? Koster pleit voor langetermijndenken en voor het op orde
brengen van de basisvoorzieningen in Groningen.

_{Tekst: Martin Althof, Corporate Communicatie RUG / Foto’s: Benaissa el Yaman}

Dertig jaar lang investeerde Nederland extra in de grote steden in de Randstad
en de regio Eindhoven. Het idee was dat deze snelgroeiende gebieden de andere
regio’s zouden meetrekken. Dat blijkt niet te gebeuren. Het verschil tussen het
Noorden en de Randstad is in de afgelopen decennia niet afgenomen. Vooral
buiten de stad Groningen groeit de achterstand en trekken hoogopgeleide
jongeren naar Groningen en verder.

Terugroepactie young professionals

Een jaar geleden schreef Sierdjan Koster, samen met Viktor Venhorst, een opinie
in het Dagblad van het Noorden. Dit naar aanleiding van de Groningse
terugroepactie, gericht op young professionals, werkzaam in de Randstad. De
campagne van Marketing Groningen moest ex-Groningers terughalen naar hun
geboortegrond of stad waar ze gestudeerd hebben. Koster beoordeelde de
campagne als “leuk en ludiek, maar niet zinvol”. Koster: ‘Door negatieve kanten
van de Randstad te benadrukken, haal je ze niet terug naar Groningen. Het werkt
juist averechts, door het beeld te voeden dat je voor een echte carrière toch echt
in het Westen moet zijn. Het is verstandiger om de nadruk te leggen op de
mogelijkheden die hier wel zijn, op het gebied van werk, wonen en
voorzieningen. Als ze zijn vertrokken naar elders, dan ben je te laat.’

Braingain

Koster heeft veel onderzoek gedaan naar de migratie van studenten en hecht
eraan het beeld van een “braindrain” bij te stellen. ‘Natuurlijk vertrekken veel
studenten na het afstuderen naar elders. Maar uiteindelijk blijft 10-15% van de
afgestudeerden in Groningen en omgeving, dus een groei van de populatie van
slimme, jonge mensen. Kortom, een “braingain” in plaats van een “braindrain”.
Bij die groep zitten vaak ook de beste studenten, die soms tijdens het afstuderen
al een baan krijgen aangeboden.’ Koster heeft het idee dat deze nuancering wel
is opgepikt. ‘Volgens mij gaan de laatste campagnes van Marketing Groningen
veel meer uit van de eigen kracht van Groningen en de Ommelanden. Die laten
veel meer zien wat hier wel is en stralen trots uit.’

Een provincie in een provincie

Koster stelt vast dat het met de stad Groningen uitstekend gaat. ‘Ook dorpen als
Eelde-Paterswolde, Vries en Zuidhorn functioneren goed. Naar het oosten wordt
het minder. Oost-Groningen bungelt onderaan allerlei lijstjes. Een
multidimensionale problematiek: aardbevingen, banen, gezondheid, opleiding,
vergrijzing, krimp. Oost-Groningen is bijna een provincie in een provincie.’

25 tot 30 jaar

Koster benadrukt dat het noodzakelijk is om op lange termijn te denken, 25 tot
30 jaar. ‘Niet toevallig de looptijd van Nij Begun, het herstel- en
perspectiefprogramma in het aardbevingsgebied. Daarvoor is structureel veel
geld beschikbaar. Gebruik dat voor diepte-investeringen in mensen en
voorzieningen: onderwijs, ondernemerschap en infrastructuur. Begin met de
kinderen van nu en straks. Verbeter het onderwijs en schenk aandacht aan goede
voeding. Dat kan bijvoorbeeld via de zogenaamde verrijkte of verlengde
schooldag.’

Eigenwaarde en trots

Uit onderzoek waar Koster bij betrokken is, de imagomonitor, blijkt steeds weer
dat veel Groningers een relatief negatief zelfbeeld hebben. Koster: ‘De soms
geroemde “nuchtere” levenshouding van Groningers heeft ook een negatieve
kant: het helpt niet altijd mee nieuwe initiatieven te omarmen. In de stad
Groningen lukt dat vaker wel. Denk aan het Forum, een aanwinst voor de stad.
Hoewel dat ook in eerste instantie veel gemopper opleverde.’ Dat negatieve
zelfbeeld geldt voor inwoners, maar ook voor ondernemers. Koster: ‘Oost-
Groningen scoort laag op de ranglijst van mogelijke vestigingsplaatsen. Dat is
een probleem omdat steeds weer blijkt dat economische dynamiek voor het
grootste deel uit de regio zelf komt. Het daar aanwezige MKB creëert de meeste
werkgelegenheid. Bedrijven uit het buitenland die zich hier vestigen, dragen daar
veel minder aan bij. Terwijl de verwachtingen daaromtrent vaak hoog zijn.
Volgens mij moeten we er andersom naar kijken. Zet vooral in op bedrijven en
mensen die er zijn. Help ze met innovatie en digitalisering en werk samen met de
onderwijsinstellingen. Een initiatief als “Universiteit van het Noorden” is daarbij
nuttig.’

Infrastructuur

‘Moet je nog helemaal naar Groningen?’ Menig Groninger op bezoek in de
Randstad herkent deze vraag. De aan te leggen Lelylijn verbindt de Randstad
beter met Groningen, en op den duur wellicht met Bremen en Hamburg. Koster:
‘Maar ik zeg altijd, hij rijdt twee kanten op. Bedrijven uit Groningen zouden ook
zomaar kunnen verhuizen naar de Randstad, immers het personeel kan straks
sneller en makkelijker heen en weer reizen. Maar ik ben voorstander van aanleg,
het is een structurele verbetering van de bereikbaarheid van het gebied. De
tijdwinst is 25 minuten bij een enkele reis en de verbinding wordt meer robuust,
dus minder kwetsbaar. En wanneer je op den duur wilt doortrekken naar Bremen
en Hamburg, zul je aan deze kant van de grens ook moeten investeren. Het is
meestal lastig te voorspellen wat de exacte positieve en negatieve effecten
zullen zijn.’ De Nedersaksenlijn, van Groningen via Emmen naar Enschede, is
volgens Koster veel lokaler van karakter, maar essentieel voor de ontsluiting van
het gebied. ‘Voor Oost-Groningen en Drenthe is prima openbaar vervoer een
basisvoorziening. Dat zorgt voor extra werkgelegenheid en extra huizen.
Jongeren kunnen makkelijker naar school en werk. Wat mij betreft een voorbeeld
van een diepte-investering in deze regio.’

Waar staan we over 25 jaar?

Koster verwacht dat het goed zal blijven gaan met de stad Groningen. ‘Die zal
blijven groeien. Zij het dat er nu en ook straks grote verschillen bestaan binnen
de stad Groningen. Dat is absoluut een punt van aandacht. In de Ommelanden,en dan met name in Oost-Groningen, moet echt iets veranderen. Ik wens de
mensen toe dat hun kinderen alle kansen krijgen. En daarvoor is het nodig dat de
basis op orde komt: onderwijs, infrastructuur, wonen en ondernemerschap. Ik
denk dat het kan, maar het zal niet makkelijk gaan. Een rapport als ‘Elke regio
telt’ is een mooi begin, maar voorlopig nog slechts een intentie. Daar komt bij dat
ook andere regio’s zich melden en een beroep doen op ondersteuning. En ook in
de Randstad zeggen de mensen: “Ja, maar wij hebben ook onze problemen”. Dat
is ongetwijfeld waar, maar het is echt niet zo dat de investeringen in de Randstad
nu opeens worden stilgelegd...’

Meer informatie

Sierdjan Koster