Liekuut | De hoge prijs van conflicten

In ‘Liekuut’, Gronings voor rechtuit of rechtdoorzee, delen we regelmatig de blik van één van onze wetenschappers op een actueel thema. Zo laten we zien dat RUG-onderzoekers een bijdrage leveren aan het maatschappelijke debat.

Volgens Carsten de Dreu, hoogleraar Fundamenten van samenwerking en sociale organisatie bij de Rijksuniversiteit Groningen, is er veel te leren over conflicten. In een wereld waar er steeds meer polarisatie lijkt te zijn, zegt hij dat het belangrijk is dat we begrijpen hoe groepen en conflicten werken. Omdat ze kostbaar zijn, is belangrijk om ze op te lossen. De sleutel daarvoor? Elkaar wat gunnen.

Verschraling

‘Conflicten horen een beetje bij de natuur. Ook escalatie is iets wat we niet alleen bij mensen zien, maar ook bij andere diersoorten, zoals chimpansees. Wanneer chimpansees door verlies van habitat minder voedsel hebben, gaan zij op de vuist met een andere groep, om zo hun voedsel te bemachtigen. Ik vraag me af of de conflicten en het wij-zij denken in onze maatschappij ook te maken hebben met eenzelfde verschraling. Wanneer je kijkt naar dingen als woningnood en inflatie is het niet onverwacht dat veel mensen in ieder geval het gevoel hebben dat het niet zo goed gaat, en dat ze iets te kort komen.’

Wij-zij denken

‘Dat gevoel van iets tekortkomen zorgt er dan voor dat we ons aansluiten bij gelijkgestemden, want samen staan we sterker. Maar met zo’n groep (de in-group) ontstaat er ook een tegenstander, de out-group, waar we de schuld voor het probleem leggen. Dat is de basis voor wij-zij denken, en daarmee kan er een kloof ontstaan. Daarnaast is het ook belangrijk om naar de dynamiek bínnen groepen te kijken. Ik denk dat mensen vaak de out-group gaan bevechten om zo hun plekje binnen de in-group te verstevigen. Dat heeft dan eigenlijk niets meer met die out-group te maken. Die interne groepsdynamiek, waarin mensen elkaar versterken en bevestigen, maakt dat mensen meer durven te doen voor de groep en dat maakt de kloof overbruggen nog veel moeilijker.’

Conflicten zijn duur

Het denken in ‘wij’-termen is dus een vrij natuurlijk verschijnsel, en het is ook niet per definitie iets slechts. We zien bijvoorbeeld dat er coöperatie binnen groepen ontstaat en dat die versterkt wordt doordát er een conflict met een andere groep is. Maar, conflicten kunnen ook heel kostbaar zijn. Wij-zij denken kan winst opleveren voor onze eigen groep, ten koste van de andere groep - als wij tenminste aan het langste eind trekken (en niet andersom). Maar uiteindelijk leveren beide groepen bijna altijd in. Immers: als er een pot van 100 is, kunnen we dat meteen gelijk verdelen zodat iedereen 50 krijgt. Maar wanneer er een conflict is, gaan we niet snel samen om tafel zitten. Wanneer één groep de wij-zij stand ingaat, moet de ander dat ook doen, ter verdediging. Het inzetten van die stand en het verdedigen, kost energie, geld, materiaal, tijd. Om dat te doen halen we ieder 20 uit die pot van 100. Aan het einde van de rit blijft er 60 over die we kunnen delen. Dan hebben we wel even veel als de anderen, maar minder dan we in eerste instantie hadden kunnen hebben. Conflicten zijn dus enorm kostbaar.’

Gun elkaar wat

‘Hoe kom je daar dan uit? Door te praten! Het kost minder en we hebben de kans om iets van elkaar te leren. Alleen dan komen we verder, want met de hakken in het zand schiet het niet op. Maar dat vereist wel dat we elkaar ook wat van die pot gunnen en dat we ons in elkaar verdiepen. Waarom wil die groep wat ze willen? Wat zit er achter die standpunten? Wanneer je begrijpt waarom een groep iets wil ontstaat er creatieve ruimte voor oplossingen. Misschien kan oplossing A niet gegeven worden, maar bereiken we met oplossing B ook het doel! Het kan best zijn dat de beide groepen helemaal niet zo ver uit elkaar liggen als we denken. Maar daar kom je alleen achter als je de waaromvraag stelt. En die ander moet de vraag oprecht en eerlijk durven te beantwoorden.’

Op vrijdag 21 maart om 16.15 uur houdt De Dreu zijn oratie getiteld ‘On Saints and Soldiers: Rethinking the Co-evolution of Group Cooperation and Conflict’. De oratie vindt plaats in de Aula van het Academiegebouw.