Online èn offline spelen belangrijk voor de ontwikkeling van digitale geletterdheid bij kinderen

Kinderen tussen de 8 en 12 jaar kunnen het best spelenderwijs hun digitale geletterdheid ontwikkelen. Dat kan zowel offline als online gebeuren. Digitale media-activiteiten van kinderen, zoals het bekijken van onlinevideo’s of gamen, lijken op vermaak en worden door volwassenen als oppervlakkig ervaren.

Deze ogenschijnlijk speelse bezigheden dienen echter een belangrijk doel. Ze kunnen namelijk bijdragen aan digitale geletterdheid om kritisch en bewust van digitale en sociale media gebruik te maken. Dat blijkt uit onderzoek van Denise Mensonides, die op 6 februari aan de Rijksuniversiteit Groningen promoveert.

Kritisch en bewust

In de mediarijke samenleving waarin kinderen opgroeien, komen zij in aanraking met zowel de kansen die digitale media kan bieden als de uitdagingen die het met zich mee kan brengen. Zo kan digitale media kinderen helpen contact te houden met vrienden of familie en informatie op te zoeken, maar ze kunnen ook geconfronteerd worden met ongewenste content, haatdragende uitlatingen en misleidende informatie. Het is daarom cruciaal dat kinderen de digitale geletterdheden ontwikkelen die hen in staat stellen om kritisch en zelfverzekerd om te gaan met digitale media.

Risico’s inschatten

Door speelse ervaringen en activiteiten verkennen kinderen digitale media en ontwikkelen ze essentiële vaardigheden op het gebied van digitale geletterdheden. Een voorbeeld vanuit haar onderzoek is de ontwikkeling van veerkracht door wat zij ‘digitaal risicovol spelen’ noemt. Mensonides: ‘Door risico’s te nemen tijdens het spelen, leren ze risico’s beter inschatten en hiermee om te gaan. Als je als kind buiten in bomen klimt, leer je bijvoorbeeld ook veel over risico’s en ontwikkel je tactieken om ook weer veilig naar beneden te komen. Deze processen vinden ook digitaal plaats. Door samen met vrienden digitaal te spelen op een manier die voor kinderen ‘eng, maar leuk’ is, kunnen kinderen tactieken ontwikkelen die ze helpen om de risico’s van de digitale wereld te kunnen navigeren.’

Perspectief van kinderen

‘Voor kinderen lopen de echte wereld en onlinewereld veel meer door elkaar dan voor volwassenen. Neem daarom de dagelijkse ervaringen en activiteiten van kinderen met digitale media serieus en erken de verschillende, complexe manieren waarop kinderen omgaan met digitale media, zegt Mensonides. ‘Het is daarbij heel belangrijk om goed te luisteren naar de perspectieven van kinderen, bijvoorbeeld door hen te betrekken bij het vaststellen van regels rondom het gebruik van digitale media.’
Open gesprekken door ouders, leraren, en pedagogisch medewerkers met kinderen kunnen ervoor zorgen dat deze maatregelen aansluiten bij de ervaringen en belevingswereld van kinderen. Bovendien kan dit bijdragen aan een veilige sfeer waarin kinderen zich vrij voelen om naar volwassenen toe te stappen als er toch iets misgaat, zodat volwassenen tijdig kunnen ingrijpen.

Betrek kinderen bij leerprogramma’s

Mensonides adviseert op basis van haar onderzoek om kinderen bij het ontwikkelen van les- en leerprogramma’s te betrekken. Mensonides: ‘Dan krijg je een beter inzicht in de inhoud, leerstijlen en activiteiten die hen aanspreken. Dit versterkt hun zelfverzekerdheid bij het gebruik van digitale media. Het zorgt er ook voor dat ze ondersteund worden in de activiteiten die ze al met digitale media ondernemen.’ Zo kunnen kinderen kennis en vaardigheden ontwikkelen die niet alleen op school belangrijk zijn, maar ook gebruikt kunnen worden wanneer ze thuis of op een buitenschoolse opvang digitale media gebruiken.

Lees meer:

• Uitgebreid interview met Denise Mensonides over haar onderzoek