Alumnus van het Jaar 2023: Taku Mutezo

Taku Mutezo uit Zimbabwe is de Alumnus van het Jaar 2023 van de RUG. Amper 30 jaar oud is ze een internationaal milieujurist met een indrukwekkende bestuurs- en raadservaring. In al haar werk strijdt ze voor de natuur en tegen internationale dierensmokkel. ‘Hoe meer geïnspireerd en gepassioneerd je bent, hoe minder iets als “werk” voelt.'

_{Tekst: Nienke Beintema / Foto's: Cynthia R. Matonhodze}

Sinds 2009 reikt de RUG jaarlijks de Alumnus van het Jaar-prijs uit aan een bijzondere oud-student. De prijs is ‘zowel een uiting van waardering als van aanmoediging’, zo meldt de universiteit, ‘voor een oud-student die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan de maatschappij, wetenschap, sport of cultuur, een inspiratiebron is voor anderen en geldt als een belofte voor de toekomst.’

De winnaar van 2023, Takudzwa (kortweg Taku) Mutezo uit Zimbabwe, bekijkt de zaken graag van de andere kant: ze hoopt dat zij júíst door het winnen van de prijs, en met de toespraak die ze zal houden tijdens de opening van het nieuwe Academisch Jaar, anderen zal inspireren. En dan vooral andere buitenlandse studenten die, net als zijzelf, via hun RUG-opleiding willen proberen de wereld te verbeteren. ‘Jonge mensen inspireren en “empoweren”, dat is wat ik in september in Groningen echt hoop te gaan doen’, zegt ze tijdens een videogesprek vanuit haar kantoor in de afgelegen streek Nyanga.

Je hebt een indrukwekkend cv als jurist, milieuvoorvechter, Young African Leader, Women for the Environment Fellow… en nu ook als biologisch boer. Met welke van deze rollen identificeer je je het meest? Wat is je voornaamste missie?

‘Ah, dat is een moeilijke vraag! Ik ben me voortdurend aan het ontwikkelen. Ik zie mezelf vooral als een natuurpersoon die houdt van alles wat met de aarde te maken heeft. Dat is waarom ik mijn rechtenstudie heb gewijd aan natuurbescherming: zodat ik van de natuur kan blíjven genieten – en ook mijn generatie en toekomstige generaties.’

Wat houdt je juridische werk in?

‘In mijn land zijn natuur en wilde dieren eigendom van de mensen van Zimbabwe, vertegenwoordigd door de overheid. Zodra er dus een misdaad plaatsvindt tegen dieren of de natuur, dan is dat een staatszaak. Ik bied juridisch advies aan politie en justitie, om natuur- en milieuzaken te ondersteunen. Het uiteindelijke doel is de efficiëntie en effectiviteit van de autoriteiten te verbeteren. Dat kan alleen als zij het belang inzien van natuur- en milieuzaken. Ik help ze bijvoorbeeld de ecologische en economische waarde van natuur te begrijpen en de juiste juridische middelen te vinden om daarvoor te strijden.’

Welke uitdagingen spelen daarbij?

‘Nog maar een paar jaar geleden ging het bij rechtszaken rond stroperij en dierensmokkel vooral om kleine stropers die een boterham probeerden te verdienen. Tegenwoordig gaat het steeds vaker om zeer geavanceerde dierensmokkel: een internationale business waar miljarden dollars mee gemoeid zijn. De bazen zijn regionale spelers met militaire technieken en wapens. Die zijn heel lastig te bestrijden. Eén strategie is de lokale gemeenschappen die in die natuur leven te trainen en te onderwijzen. Hoofdzaak is echt dat veel meer mensen doordrongen raken van de voordelen van wildlife en van de langetermijngevolgen van stroperij en dierensmokkel.’

Gaat het de goede kant op?

‘Ik ben wel optimistisch, ja. Ik zie dat steeds meer jongeren warmlopen voor het bezoeken en beschermen van onze Nationale Parken. Steeds meer jonge mensen raken ook professioneel betrokken – heel bemoedigend. In het verleden konden in Zimbabwe alleen rijke mensen het zich veroorloven zich bezig te houden met natuur en natuurbescherming. Nu raken ook scholen en hele gemeenschappen betrokken. En ook de overheid neemt de zaken veel serieuzer. We zien allerlei enorme verbeteringen op het vlak van handhaving en recht. Dus ja, er zijn zeker dingen die de goede kant op gaan.’

Hoe kwam je op het idee rechten te gaan studeren? En waarom koos je voor Groningen?

‘Mijn stam behoort tot een minderheid, en fysiek word ik al mijn hele leven als klein gezien. Daarom heb ik me altijd verwant gevoeld met underdogs. Ik voel me geroepen te strijden voor hen die niet gehoord worden. Daarnaast heb ik als kind veel tijd doorgebracht in Hwange National Park, waar mijn vader ironisch genoeg in de mijnbouw werkte. Door mijn tijd in het Park ben ik van de natuur gaan houden. Toen ik me ging verdiepen in het combineren van die twee passies – strijden voor de underdog, en natuur beschermen – las ik over internationaal recht, over het Internationaal Gerechtshof en over organisaties als de Wildlife Justice Commission. Toen realiseerde ik mij: oh my gosh, dit gebeurt allemaal in Nederland! Dit is waar ik naartoe moet! En binnen Nederland heeft Groningen een van de beste opleidingen in internationaal recht. Daarom ging ik daarheen, in 2013.’

En, heeft die studie je gebracht wat je verwachtte?

‘Jazeker. Ik heb bijvoorbeeld zes maanden gewerkt bij de Wildlife Justice Commission in Den Haag. En ik was onderzoeksassistent voor de Britse professor Tim Wittig, voor wie ik internationale smokkelroutes in kaart bracht. Al die ervaringen, en in feite mijn hele verblijf in Nederland, hebben mijn vuur verder aangewakkerd en zó’n grote invloed gehad op mijn carrière. Ook het feit dat ik werd verkozen in de Universiteitsraad, en dat ik mocht meehelpen het beleid van de RUG vorm te geven, heeft mij het zelfvertrouwen gegeven om die wereld binnen te stappen en te zeggen: ik ga dingen veranderen. De wereld van de internationale dierensmokkel is soms best beangstigend als je jong bent, maar deze jaren in Nederland hebben vorm gegeven aan wie ik nu ben en waartoe ik in staat ben.’

Denk je er weleens over om weer in Nederland te komen wonen?

‘Ik beschouw Nederland nog steeds als mijn tweede thuis, maar ik voel een roeping om in Zimbabwe te zijn en me hier in te spannen voor mijn gemeenschap. Ik zie zoveel jonge mensen die emigreren omdat het gras elders groener zou zijn. Maar er is híer zoveel werk te doen: ons land opbouwen, ons continent opbouwen… Ik wil mijn ervaring en kennis hier delen. Daarnaast is er nergens anders een plek waar ik liever ben dan hier, in deze natuur, of het nu in een Nationaal Park is of op mijn eigen biologische boerderij. Hier ervaar ik de meeste rust.’

Waar haal jij tijd vandaan voor je boerderij, naast je drukke juridische werk?

‘Hoe meer geïnspireerd en gepassioneerd je bent, hoe minder iets als ‘werk’ voelt. Wanneer ik even genoeg heb van het juridische werk, stap ik naar buiten om te kijken hoe mijn kolen erbij staan, of ze goed groeien, of onze natuurlijke pesticiden en paardenmest hun werk doen. Voor mij is een combinatie van deze twee carrières een leefstijl, geen werk. Ik leef het leven waartoe ik geroepen ben.’

Mutezo is even stil, kijkt uit het raam, en besluit dan: ‘Mijn roeping is simpelweg: deze aarde mooier achterlaten dan ik haar aantrof. Andere mensen helpen de balans te vinden tussen dieren, mensen, water en bomen. En zien hoe die allemaal floreren.’