Karel Brookhuis Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Prof.dr. Karel Brookhuis is op 24 april benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Brookhuis (Enschede, 1950) was tot 2018 hoogleraar en is nu honorair hoogleraar Verkeerspsychologie aan de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de RUG, en tot 2018 hoogleraar Gedrag in Verkeer en Vervoer aan de Faculteit Techniek, Bestuur en Management van de TU Delft. Met zijn specialistische hersenonderzoek en innovatieve meetmethoden is hij uitgegroeid tot het internationale boegbeeld van de Verkeerspsychologie in Nederland. Het doel van zijn onderzoek was steeds het leveren van een bijdrage aan de reductie van verkeersongevallen, het verhogen van de verkeersveiligheid en het oplossen van files.

Toonaangevende pionier op het gebied van de verkeersveiligheid

Sinds het begin van zijn academische loopbaan aan de RUG in 1980 heeft Brookhuis toonaangevend pionierswerk verricht op het gebied van de verkeersveiligheid en heeft hij een enorme internationale reputatie opgebouwd. Zijn vakgebied beslaat de psychologie van verkeer en transport en raakt zowel de gedragswetenschappen als de technische wetenschappen. In totaal heeft hij 123 publicaties op zijn naam staan die meer dan 3.000 keer zijn geciteerd. In de jaren tachtig verrichtte hij uiterst innovatief onderzoek naar het rijgedrag van bestuurders door hun hersenactiviteit te meten. Hiervoor maakte hij gebruik van een geïnstrumenteerde auto waarmee bestuurders een rit maakten op de openbare weg. Een rijinstructeur reed mee voor de veiligheid en Brookhuis deed zelf als proefleider observaties vanaf de achterbank. Dit onderzoek heeft geleid tot nieuwe kennis over de invloed van onder andere vermoeidheid en medicijngebruik op het rijgedrag. Met behulp van simulatieonderzoek deed hij ook onderzoek naar de effecten van drugsgebruik op het rijgedrag.

Internationale methode om rijgedrag te meten

Brookhuis heeft een test ontwikkeld die tegenwoordig wereldwijd wordt gebruikt om het rijgedrag van bestuurders vast te stellen: de zogenaamde car following task. Het betreft een volgtaak waarbij een bestuurder een voorliggende auto op veilige afstand moet volgen, waarbij de voorste auto volgens een bepaald patroon de snelheid varieert. Hij gebruikte zijn car following-meetmethode ook om de effecten van het gebruik van de autotelefoon eind jaren tachtig te meten. Verder heeft hij een toonaangevend artikel gepubliceerd waarin hij laat zien dat het gedrag van mensen zeer variabel is, waardoor het essentieel is om systemen in een auto af te stemmen op individuele gebruikers en niet op groepen. Zo reageren oudere bestuurders anders op routeaanwijzingen dan jongeren.

Bruggenbouwer tussen ingenieur en gedragswetenschappers

Brookhuis was vanaf 2001 ook hoogleraar aan de TU Delft, waar hij als geen ander een brug wist te slaan tussen ingenieurs en gedragswetenschappers. Hij liet ingenieurs zien dat het menselijk gedrag van wezenlijke invloed is op het succes of falen van innovaties, zowel wat betreft de introductie van nieuwe technologieën als voor de voorspellingen gebaseerd op modellen. Hij kon aantonen dat technologische innovaties nooit 100 % van het veiligheidseffect bereiken omdat mensen hun gedrag aanpassen. Zo voelen bestuurders zich in een auto met winterbanden veiliger waardoor ze later remmen. Ook liet hij zien dat bestuurders graag de grenzen opzoeken: als een systeem feedback geeft over de rijsnelheid in relatie tot de snelheidslimiet, hebben veel bestuurders de neiging om dicht tegen die limiet of er net boven te gaan rijden. Deze effecten zijn van groot belang voor het verbeteren van de verkeersveiligheid.

Enorme inzet als bestuurder

Naast zijn onderzoekswerk was Brookhuis een bevlogen bestuurder. Rondom de eeuwwisseling, toen het belang van zijn vakgebied sterk werd onderschat, is hij erin geslaagd de Verkeerspsychologie voor de RUG te behouden. Zijn inspanningen hebben ertoe bijgedragen dat de waardering voor deze discipline is toegenomen. Ook heeft hij belangrijk werk verricht binnen de TRAIL-onderzoekschool, waarvoor hij ook onderwijs verzorgde. TRAIL staat voor Transport, Infrastructuur en Logistiek en is een samenwerkingsverband tussen zes Nederlandse universiteiten, waaronder de TU Delft en de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn grote verdienste was dat er sinds zijn komst ook werd samengewerkt op het gebied van verkeer. Verder lag zijn inbreng vooral op het gebied van zijn psychologische kennis over verkeerstechnische en logistieke modellen, waarbij hij niet naliet te benadrukken dat het menselijk gedrag niet altijd voorspelbaar is. Deze kennis is van groot belang bij vraagstukken zoals het automatisch rijden.

Inspirerende en bevlogen docent

Als docent en begeleider van promovendi heeft Brookhuis ook een prachtige staat van dienst. Hij heeft veel studenten en jonge onderzoekers ondersteund en geïnspireerd voor zijn vakgebied. Dankzij zijn steun en advies zijn er vele proefschriften van zeer hoge kwaliteit tot stand gekomen. Hij heeft talloze Human Factor-specialisten opgeleid die nu actief aan het werk zijn om de verkeersveiligheid te verbeteren en het aantal doden en gewonden in het verkeer te verminderen. Hij was ook jarenlang zeer actief in tal van functies binnen het internationale netwerk Human Factors and Ergonomics Society Europe Chapter, waarbij hij vaak innovatieve thema’s aansneed en extra aandacht besteedde aan jonge onderzoekers. Zijn collega’s, studenten en promovendi roemen zijn inzet en de wijze waarop hij door het vuur gaat voor mensen, pal achter zijn personeel staat en altijd een stap harder zet dan verwacht. Tegelijkertijd staat hij bekend om zijn bescheidenheid en de inspirerende, vriendelijke manier waarop hij in het leven staat.

Actief tot ver na zijn pensioendatum

Brookhuis heeft zich ook buiten zijn vakgebied buitengewoon ingespannen. Als een beroep op hem wordt gedaan, zegt hij eigenlijk nooit nee. Zo bekleedde hij veel langer dan gebruikelijk de functie van Directeur Onderwijs Psychologie. Toen hij eind 2018 met pensioen kon gaan, bleef hij op verzoek aan als interim afdelingshoofd van de afdeling Neuropsychologie, waar sprake was van roerige tijden. Verder is hij sinds 2018 Programma Directeur Psychologie bij het University College Groningen en vervult hij nog steeds tal van adviserende functies, onder andere in de wetenschappelijke adviesraad van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid.

Meer lezen

• ‘Ouderen zouden bij aanschaf e-bike verplicht op cursus moeten’