Spinozapremie 2019 voor astronome Amina Helmi

Hoogleraar Dynamica, Structuur en Vorming van de Melkweg Amina Helmi ontvangt in oktober de Spinozapremie. Dit maakte NWO-voorzitter Stan Gielen vandaag, vrijdag 21 juni, in Amsterdam bekend. Naast de RUG-sterrenkundige ontvangen prof. dr. Bas van Bavel, prof. dr. Yvette van Kooyk, en prof. dr. ir. Ronald Hanson de Spinozapremie, en prof. dr. Andrea Evers en prof. dr. Jack Pronk de Stevinpremie. De onderzoekers ontvangen de premies voor hun uitmuntende, baanbrekende en inspirerende werk.

De nieuwe rector magnificus van de RUG, Cisca Wijmenga, ontving zelf in 2015 deze hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap, en weet goed wat dit betekent: “Weer een geweldige dag voor de universiteit! Amina Helmi is een uitstekende astronoom en het winnen van de Spinoza is een welverdiend eerbetoon aan het geweldige en inspirerende werk van haar en haar onderzoeksteam.”

De Spinozapremie is de hoogste Nederlandse wetenschappelijke onderscheiding, en vernoemd naar de 17e eeuwse filosoof, wiskundige en politiek denker Baruch Spinoza. De laureaten krijgen ieder 2,5 miljoen euro, te besteden aan wetenschappelijk onderzoek en activiteiten met betrekking tot kennisbenutting. De wetenschappers krijgen de volledige vrijheid om hun onderwerp te kiezen en daar andere onderzoekers bij te betrekken.

Galactische archeologie

Prof. dr. Amina Helmi is hoogleraar Dynamica, structuur en vorming van de Melkweg aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Ze is een van de grondleggers van de zogeheten galactische archeologie: de reconstructie van de geschiedenis van sterrenstelsels aan de hand van huidige posities, bewegingen en samenstelling van sterren. Met haar theorieën, modellen en experimenten heeft ze onze kennis over vorm, structuur en geschiedenis van de Melkweg en nabijgelegen sterrenstelsels sterk vergroot. Helmi’s visie en leiderschap waren cruciaal voor de realisatie van de Europese ruimtetelescoop Gaia, die sinds 2013 de beweging en samenstelling van meer dan een miljard individuele sterren bestudeert.

Helmi: ”Ik ben gefascineerd door de geschiedenis van onze eigen Melkweg. Dankzij Gaia lijkt het net alsof we ineens een bril hebben opgezet en alles veel scherper zien. We hebben onlangs ontdekt dat de Melkweg tien miljard jaar geleden een groot stelsel heeft opgeslokt. Maar wat gebeurde er daarvoor? Hoe zag de Melkweg er toen uit? Wat voor processen waren toen belangrijk? Uiteindelijk wil ik de volledige stamboom van de Melkweg kunnen samenstellen.”
Beluister ook de speciale RUG-Podcast 'In de Wetenschap' met en over Amina Helmi's Spinoza-premie.

Ster in de astronomie

Scheidend rector magnificus Elmer Sterken vindt Amina Helmi een academische held: “Ik ben geweldig trots op Amina Helmi, een wetenschappelijke ster in de astronomie en een academische held binnen en buiten de RUG! Hoogleraar Helmi is een rolmodel voor velen en bovendien een buitengewoon aardig persoon. Het onderzoek naar het ontstaan van het universum is voor ons allemaal van enorm belang.”

De Spinozapremie en de RUG

De eerste Groninger onderzoeker die er met een Spinozapremie vandoor ging, was George Sawatzky (hoogleraar Natuurwetenschap), in 1996. Vier jaar later volgde Dirkje Postma (hoogleraar Pathofysiologie van de ademhaling) en weer vier jaar later kreeg Ben Feringa (hoogleraar Organische Chemie) de felbegeerde prijs. Daarna bleef het even stil, maar dat heeft de RUG goedgemaakt in 2014, 2015 en 2016. In 2014 ontving hoogleraar Trekvogelecologie Theunis Piersma de Spinozapremie, en Cisca Wijmenga, hoogleraar Humane Genetica was in 2015 aan de beurt. In 2016 waren het Lodi Nauta, hoogleraar Geschiedenis van de Filosofie, en Bart van Wees, hoogleraar Technische Natuurkunde, die samen het Spinoza-feestje vierden.

Uitreiking premies in oktober 2019

In 2019 krijgen excellente wetenschappers voor de 25e keer erkenning voor hun werk met de toekenning van de NWO Spinoza- en Stevinpremie. Bij de premies staat de kwaliteit van de onderzoeker voorop; waar bij de Spinozapremie de nadruk ligt op het wetenschappelijke werk en fundamentele vraagstukken, honoreert de Stevinpremie vooral de maatschappelijke impact. De feestelijke uitreiking van de Spinozapremies en Stevinpremies is op woensdag 2 oktober in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Tijdens de uitreiking vertellen de Spinoza- en Stevinlaureaten waar ze de premie voor willen inzetten.

Bijlages:

• Amina Helmi; Star of the Milky Way, Spinozakrant van de RUG
• Foto’s: NWO, fotografie: Studio Oostrum/Hollandse Hoogte

Achtergrondinformatie:

• Podcast In de Wetenschap: Aflevering 10 - Amina Helmi

• Korte introductievideo van Amina Helmi van NWO
• Pagina over Amina Helmi met video
• Interview met Amina Helmi, januari 2019
• Persbericht over Nature publicatie over ontstaan van de Melkweg, oktober 2018
• Persbericht over Nature publicatie over klein sterrenstelsel, september 2018