Oratie Jos de Keijser: 'Complexe rouw is goed te behandelen'

Nabestaanden van mensen die op een gewelddadige of ongebruikelijke manier om het leven zijn gekomen, en die daardoor vastlopen in hun eigen leven, zijn heel goed te helpen. Ze moeten alleen wel de weg vinden naar de psycholoog. Dat gebeurt nu veel te weinig. Dat zegt klinisch psycholoog en psychotherapeut Jos de Keijser dinsdag 13 mei in zijn oratie die hij uitspreekt als bijzonder hoogleraar ‘Behandeling complexe rouw’ aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De Keijser doet al twintig jaar onderzoek naar deze complexe rouw en heeft inmiddels behandelmethoden onderzocht die effectief blijken te zijn.

Complexe rouw

Nabestaanden van mensen die zijn overleden kunnen normaal gesproken prima met hun rouwgevoelens overweg. Rouw is een natuurlijk proces waar geen psychologen of andere hulpverleners aan te pas hoeven komen. Anders wordt het wanneer het gaat om bijvoorbeeld moord, een dramatisch ongeluk of suïcide, zegt De Keijser: “Dan krijgt het brein meer te verwerken dan het aan kan. Er komen wraak- of schuldgevoelens bij kijken, er ontstaan trauma’s, en soms kan een nabestaande daardoor vastlopen in zijn eigen leven. Daarbij spelen ook persoonlijke factoren een rol. Zo zijn mensen die zijn opgegroeid met een goede hechting met hun omgeving er minder vatbaar voor.”

Cognitieve therapie

De therapie die De Keijser de afgelopen twintig jaar heeft onderzocht is gebaseerd op de cognitieve therapie. Per soort verlies vindt een specialistische behandeling plaats; na bijvoorbeeld moord ligt het accent op de behandeling van het trauma met behulp van EMDR. Na suïcide ligt het accent op het behandelen van de schuldgevoelens en zelfverwijten. De tragiek is dat een groot deel van de nabestaanden niet met zijn klachten naar de psycholoog gaat. De Keijser: “Dat komt enerzijds omdat sommigen geloven dat het een lot is waar ze in moeten berusten, dat het nou eenmaal bij het leven hoort. Anderen vinden dat psychologische hulp zoeken inhoudt dat ze gek zijn.” Terwijl bij de meeste ziektes hooguit 10% niet bij de dokter terecht komt, ligt dat bij mensen die lijden onder complexe rouw op 67%. De Keijser: “Het is daarom van het grootste belang dat organisaties als Slachtofferhulp, die tegenwoordig steeds vaker worden ingeschakeld, in die gevallen doorverwijzen naar de klinisch psycholoog. Dat gebeurt gelukkig ook steeds vaker.” Strikt genomen is haast daarbij niet geboden, want de therapie die De Keijser en zijn collega’s aanbieden is ook effectief voor nabestaanden die al heel lang worstelen met complexe rouwgevoelens, blijkt uit zijn onderzoek.

Vermissing

De Keijser richt zich nu op een andere vorm van complexe rouw, namelijk die van de achterblijvers bij een vermissing. “Dat zijn mensen die vaak jaren vruchteloos piekeren en wier brein van alles verzint om iets aan de situatie te veranderen. Maar ook voor hen is een gerichte behandeling mogelijk effectief, dat zijn we momenteel aan het onderzoeken.” Dat kunnen oefeningen zijn om destructieve denkpatronen te doorbreken, maar ook rituelen die opluchting brengen. De Keijser: “Ik heb bijvoorbeeld begrepen dat de ouders van die twee meisjes die in Panama vermist zijn voor hen een soort herdenkingsdienst hebben georganiseerd. Dat zijn hele vruchtbare gebeurtenissen om je geliefden los te laten, ook als je niet weet dat ze dood zijn.”

Curriculum vitae

Klinisch psycholoog en psychotherapeut Jos de Keijser (1958) is bijzonder hoogleraar bij de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. De bijzondere leerstoel Praktijkbeoefening van de klinische psychologie en psychotherapie bij complexe rouw, is ingesteld door de Stichting Stimuleringsfonds Rouw. Binnen het postacademisch opleidingsinstituut PPO is hij directeur Opleidingen van de postmasteropleidingen tot psychotherapeut en klinisch psycholoog.