Rijksuniversiteit Groningen voorloper in green labs beweging

Wetenschappers zijn onmisbaar voor de samenleving en dragen bij aan het aanpakken van grote uitdagingen, zoals de klimaatcrisis. Hoewel wetenschappelijk onderzoek vaak tot belangrijke doorbraken en inzichten leidt, gaat laboratoriumonderzoek ook gepaard met onbedoelde negatieve milieueffecten, zoals een hoog energieverbruik, de productie van gevaarlijk afval en het gebruik van hulpbronnen.

Pleiten voor systeemverandering

In het Royal Society of Chemistry Sustainability Journal delen Nobelprijswinnaar Ben Feringa en zijn collega's een artikel met een uitgebreid literatuuroverzicht en een casestudy van de Rijksuniversiteit Groningen van de afgelopen jaren. Het artikel is geschreven met de intentie om de duurzaamheid van laboratoria te vergroten en advies te geven aan andere onderzoekers wereldwijd die hetzelfde willen doen. De publicatie pleit voor leiderschap en een systeemverandering in laboratoria en onderzoeksbenaderingen.

Kleine stapjes, grote impact

Feringa en zijn collega's laten zien dat kleine stapjes tot aanzienlijke verbeteringen kunnen leiden. Door eenvoudige maatregelen zoals temperatuurinstellingen, het sluiten van zuurkasten, het delen van chemische voorraden en het ontwikkelen van standaard werkprocedures, zijn veel laboratoria er al in geslaagd om hun emissies en afvalstromen te verminderen. Daarnaast nemen ze grotere stappen, zoals het gebruik van handschoenen gemaakt van gerecycled materiaal, het wassen van pipetpunten en het hergebruiken van oplosmiddelen. Een andere strategie is het opnieuw vormgeven van de organisatie van onderzoeksprojecten om zo afval vanaf het begin te voorkomen, en het opnieuw evalueren van chemische reacties die 20 jaar geleden als acceptabel beschouwd werden, maar nu duurzamer kunnen worden uitgevoerd. Het combineren van dit type maatregelen kan een grote impact hebben, zoals blijkt uit de RUG casestudy, die resulteerde in een jaarlijkse besparing van €398.763 en het equivalent van 477,1 ton CO2.

LEAF-programma

Green Labs UG, voorgezeten door Gael Schaeffer, heeft de afgelopen jaren uitgebreide data verzameld over de verbruikspatronen van natte en droge laboratoria. Hun aanpak bestaat onder andere uit het gebruik van LEAF, een softwaresysteem dat de uitstoot van laboratoria berekent en potentiële verbeterpunten aanmerkt. Laboratoria kunnen zich aansluiten bij het LEAF-initiatief door contact op te nemen met de LEAF-coördinator Thomas Freese (t.freese@rug.nl).

Handleiding voor duurzame laboratoria

In 2023 werd intern een uitgebreide handleiding gepubliceerd met praktische suggesties voor labgebruikers en labmanagers. Deze gids laat bijvoorbeeld zien welk type duurzame chemicaliën te gebruiken, waar plastic beter vervangen kan worden door glas, wat te doen met oude of beschadigde labapparatuur en wat te doen met oude labjassen. De handleiding is sinds begin 2024 ook online te vinden en wordt al veelvuldig gebruikt door het UMCG, Universiteit Utrecht, Wageningen Universiteit, Universiteit van Amsterdam en Washington State University voor het (verder) verduurzamen van hun laboratoria.

Het goede voorbeeld geven

Hoe meer laboratoria zich bij het netwerk aansluiten, hoe beter, want zoals de onderzoekers in hun paper stellen: 'We hopen dat we een systeemverandering in gang kunnen zetten, zodat we als onderzoekers een voorbeeld kunnen zijn voor de rest van de samenleving'.

Auteurs

Ben Feringa, Jacobus van 't Hoff Distinguished Professor of Molecular Sciences. Manager van meerdere zilver geaccrediteerde laboratoria.

Thomas Freese, PhD in de Feringa onderzoeksgroep en LEAF coordinator.

Nils Elzinga, Coördinator UG Green Office.

Michael Lerch, Assistant Professor Molecular Active Systems. Manager van een zilver geaccrediteerd laboratorium.

Matthias Heinemann, Professor Molecular Systems Biology. Manager van een brons geaccrediteerd laboratorium.

In samenwerking met: