Gedeelde literatuur

Nederland leest. Dat is niet alleen het motto van de landelijke actie van het CPNB waarin we via de bibliotheken allemaal tegelijk "Een vlucht regenwulpen" kunnen gaan lezen. Het is ook de realiteit. Veel Nederlanders lezen. En ze praten graag met anderen over de boeken waar ze van genoten hebben.

Leesgroepen in Nederland

Nederland telt naar schatting 1500 geleide leesgroepen en daarnaast zijn er een onbekend aantal zogenaamde "wilde" leesgroepen (groepen die zich georganiseerd hebben zonder de hulp van een organisatie). Tal van vrienden, buurtgenoten, collega's en onbekenden spreken met elkaar af om een boek te lezen en dat gezamenlijk te bespreken. Daarmee spelen deze actieve lezers een belangrijke rol in de cultuuroverdracht. Ze zetten elkaar aan tot lezen, ze verdiepen hun eigen leeservaring en scherpen hun meningen aan door er met elkaar over te praten. Ze bespreken soms maatschappelijke thema's die in de boeken voorkomen en betrekken de inhoud van boeken op hun eigen leven. Natuurlijk doet elke groep dat op zijn eigen manier, rond verschillende boeken. Maar hoe gaat dat precies? Hoe kunnen bijvoorbeeld bibliotheken deze leesgroepen ondersteunen? Een heel interessant maatschappelijk relevant terrein waar nog maar weinig onderzoek naar gedaan is.

Samenwerking met steun van NWO

Vanuit de wetenschapswinkel wordt al jaren succesvol samengewerkt met de Stichting Senia, die zo'n 600 leesgroepen in heel Nederland organiseert en ondersteunt. Dat leidde al tot tientallen leeswijzers (achtergrondinformatie en discussievragen voor Senia-leesgroep) die door studenten onder leiding van universitair docenten zijn gemaakt en drie verkennende scripties. De docenten, Sandra van Voorst, Jeanette den Toonder en Petra Broomans namen daarom het initiatief voor een nieuw onderzoeksvoorstel. Met de Stichting Senia, de Bibliotheek Groningen en de Bibliotheek Eemland (Amersfoort e.o.) als maatschappelijke partners werd een aanvraag ingediend in het NWO-programma Alfa Meerwaarde. Daarin gaat het om maatschappelijke relevant onderzoek dat in samenwerking tussen universiteiten en maatschappelijke organisaties tot stand komt. De aanvraag werd gehonoreerd en het project "Gedeelde Literatuur" wordt van september 2014 tot september 2015 uitgevoerd.

Caleidoscoop van onderzoeken

In de eerste fase van het project wordt er een onderzoekscollege "Gedeelde literatuur" gegeven. Daarin verwerven 18 studenten vanuit verschillende letterenopleidingen (o.a. Nederlandse letterkunde, Europese talen en culturen) achtergrondkennis over cultuuroverdracht en leesgroepen, maar ze leren ook wat er komt kijken bij praktisch onderzoek in samenspraak met maatschappelijke organisaties. De studenten hebben in samenspraak inmiddels gekozen voor verschillende onderzoeken naar leesgroepen. Zo zijn er twee studenten die op bezoek gaan bij leesgroepen die Duitse literatuur in het Duits lezen en bespreken, bekijkt een andere student hoe mensen zich voorbereiden op bijeenkomsten rond historische non-fictie en onderzoeken twee anderen het beleid van bibliotheken op het gebied van leesgroepen. Samen vormen al deze onderzoeken een caleidoscoop van de wereld van de leesgroepen. De eindresultaten zijn maatschappelijk en wetenschappelijk interessant, met aanbevelingen voor dienstverlening van Senia en de bibliotheken én aanbevelingen voor vervolgonderzoek. Een overzicht van en links naar de individuele onderzoeken zijn hier te vinden.

Onderzoeksresultaten toegankelijk voor literatuurliefhebbers en wetenschappers

Alle onderzoeksresultaten zijn op verschillende manieren toegankelijk gemaakt voor geïnteresseerden. Sandra van Voorst stelde een samenvattende publicatie samen voor een breed publiek. Op een symposium presenteerden onderzoekers en studenten hun resultaten aan medewerkers en vrijwilligers van de partnerorganisaties en volgde er een levendige discussie over de aanbevelingen, praktische consequenties en vervolgstappen. De leesgroepen werden op de hoogte gebracht van de resultaten in een workshop op de drukbezochte Senia-lezersdag.

Het project Gedeelde literatuur leidde ook tot wetenschappelijke publicaties. Een van die artikelen is gepubliceerd in een nieuw internationaal tijdschrift over onderzoek in samenwerking met maatschappelijke partners, Research for All. (Cultural transfer in reading groups). Dit tijdschrift richt zich op “anyone, working inside or outside universities, who is committed to seeing research make a difference in society”. De reviewers komen zowel uit de wetenschap als uit maatschappelijke organisaties. Hoewel het project in 2016 is afgerond, blijven er mogelijkheden bestaan voor vervolgonderzoek.