Retorica

Heb jij wel eens kippenvel gekregen bij het luisteren naar een speech? Of ben je door een toespraak van iemand van mening veranderd? Iemand anders overtuigen van je standpunten door middel van een openbaar praatje is vaak een lastige klus. Misschien kunnen overtuigende openbare sprekers daarom ook wel op zoveel maatschappelijke waardering rekenen. Denk bijvoorbeeld eens aan Barack Obama of Martin Luther King. Het spreken in het openbaar is met recht een kunst te noemen!

Vanuit het Oudgrieks hebben we hiervoor de term retorica overgenomen. Retorica is een veelzijdig onderwerp voor je profielwerkstuk. Je kunt bijvoorbeeld kiezen om een vergelijking te maken tussen twee verschillende toespraken uit de oudheid, of juist om een klassieke redenaar te vergelijken met een eigentijdse. Als je liever geen vergelijking wil maken, is het ook een optie om je onderzoek toe te spitsen op een grondige analyse van één specifieke toespraak. Een ander idee is om een moderne toespraak te beoordelen aan de hand van criteria uit de klassieke oudheid.

Om genoeg diepte aan te brengen in de analyse van redevoeringen heb je duidelijke richtlijnen nodig. Deze beschrijf je in het theoretisch kader. Hier maak je duidelijk op welke concrete aspecten van jouw gekozen tekst/speech je gaat letten. Je komt zo tot een systematische aanpak voor je onderzoek, en dat is belangrijk! Stel dat je zónder onderbouwing de nadruk zou leggen op bepaalde elementen in een tekst... Je zou in dat geval in feite willekeurig te werk gaan, en hoe zou je dan zinnige conclusies kunnen trekken? Bovendien is het lastig om dingen goed te begrijpen en te analyseren als je een heleboel dingen tegelijk onderzoekt. Daarom is het beter om in je theoretisch kader keuzes te maken in wat je wil onderzoeken en daar vervolgens zo diep mogelijk op in te gaan.

Zonder zo’n theoretische onderbouwing is het dus niet mogelijk om een gedegen analyse te maken. Samengevat is het theoretisch kader belangrijk omdat je daar uitlegt waarom je onderzoek zich toespitst op bepaalde onderdelen van een tekst. Je kunt dan een onderzoek uitvoeren op basis van vaste richtlijnen, én zorgt dat je niet met teveel dingen tegelijk bezig bent. Zo kun je in bijvoorbeeld een speech van Martin Luther King niet elk onderdeel evenveel aandacht geven. Kies dus waar je het meest nieuwsgierig naar bent en onderbouw dit in je theoretisch kader. Focus bijvoorbeeld op het gebruik van stijlfiguren, of juist op de manier waarop logos, ethos of pathos zichtbaar worden. Hou bij het maken deze keuzes ook rekening met welke aspecten van de speech relevant zijn voor een profielwerkstuk: wat kun je daadwerkelijk onderzoeken? Je hebt tenslotte ook niet eindeloos de tijd.

Je zult misschien denken: allemaal leuk en aardig, maar hoe en waar begin ik met mijn onderzoek? Aangezien je veel tijd zult steken in je profielwerkstuk, is het verstandig om een toespraak of redenaar te kiezen waar jij je, om wat voor reden dan ook, voor interesseert. Daarna is het helemaal aan jou hoe je het verder aanpakt. Kies bijvoorbeeld uit één van de bovengenoemde opties, of verzin zelf een invalshoek. Het belangrijkste hier is dat je aan anderen kunt uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt. Misschien wel het meest lastige onderdeel van de beginfase is het vinden van een goed theoretisch kader, zoals hierboven ook staat uitgelegd. Het is dus van belang om eerst veel verschillende bronnen te raadplegen en zo een beeld te krijgen welke theorieën er zoal zijn met betrekking tot de retorica. Je zou kunnen beginnen bij het werk van de Romein Quintilianus (Quintilian in de Engelse vertaling): zijn meest bekende werk Institutio oratoria richt zich op de kunst van de welsprekendheid. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat zijn boek de enige optie is, zowel in de oudheid als in onze tijd zijn er veel uiteenlopende theorieën te vinden over retorica. Kortom: genoeg keuze!

Meer weten?

Heb je naar aanleiding van dit stuk vragen? Stuur dan gerust een e-mail naar het Alfasteunpunt. Wij helpen je graag verder met je profielwerkstuk!