Filosofische filmwijzers

Films zijn niet alleen leuk om te kijken, ze kunnen je ook aan het denken zetten. Daarom heeft het Alfasteunpunt van de Rijksuniversiteit Groningen een zestal ‘filosofische filmwijzers’ ontwikkeld. Deze filmwijzers koppelen het kijken van een film aan het stellen en beantwoorden van filosofische (onderzoeks)vragen. Deze filmwijzers kunnen door (filosofie)docenten gebruikt worden om aan de hand van een prikkelende film filosofische thema's te bespreken in de les. De zes filmwijzers gaan onder andere over (dier)ethiek, wijsgerige antropologie, sociale en politiek filosofie, kennisleer en taalfilosofie. Een deel van de filmwijzers is geschikt voor de onderbouw havo en vwo, terwijl een ander deel geschikt is voor de bovenbouw havo en vwo.

In het kort

• Een filosofische filmwijzer koppelt een film aan een filosofisch thema;

• Deze film is een prikkelende of spannende film die de leerling enthousiasmeert en die niet al in het examenboek besproken wordt;

• De filosofische filmwijzer is modulair ingericht en bestaat uit algemene kijkvragen, discussievragen aan de hand van het filosofische thema, en verdiepende opdrachten (eventueel direct gekoppeld aan eindtermen of examenstof);

• De filmwijzer kan gebruikt worden in de onderbouwklassen (1-3 havo en 1-3 vwo) of bovenbouwklassen (4-5 havo en 4-6 vwo), afhankelijk van de filmwijzer. Dit wordt aangegeven bij elke filmwijzer. De docent kan zelf een keuze maken welke modules hij/zij gebruikt in de les.

• De opdrachten moeten de leerling uitdagen om een eigen mening te formuleren, om iets van een ander perspectief te bekijken en verbanden te trekken tussen filosofische lesstof en situaties uit de film. Daarbij zal het bespreken en bediscussiëren van de film alsmede het toepassen van filosofische kennis centraal staan. Verder mogen de kijkvragen de leerling stimuleren tot filmanalyse;

• De opdrachten zijn klassikaal en individueel te beantwoorden.

Filmwijzers

• Wat maakt ons mens? Filmwijzer over ethiek en wijsgerige antropologie:
  Wat maakt ons mens? Is het beter om te weten wat er in de toekomst te wachten staat? Mogen we mensen klonen voor orgaandonatie? Deze vragen en meer komen aan bod in de filosofische filmwijzer “Wat maakt ons mens?”, ontwikkeld door het Alfasteunpunt. Deze filmwijzer kan in combinatie met de film Never Let Me Go (2010) in de filosofieles gebruikt worden om vraagstukken rondom ethiek en wijsgerige antropologie te bespreken. De filmwijzer is geschikt voor bovenbouwklassen havo/vwo.

• Spreken we elkaars taal? Filmwijzer over taal- en wetenschapsfilosofie:
  Op welke manier moeten we wetenschappelijk onderzoek doen? Beïnvloedt taal ons wereldbeeld? Welke rol speelt wetenschap in onze samenleving? Deze en andere vragen komen aan bod in de filosofische filmwijzer ‘Spreken we elkaars taal?’, ontwikkeld door het Alfasteunpunt. Met deze filmwijzer kan er naar aanleiding van de film Arrival (2016) in de klas gediscussieerd worden over wetenschaps- en taalfilosofie. De filmwijzer is geschikt voor bovenbouwklassen vwo.

• Revolutie! Filmwijzer over sociale en politiek filosofie:
  Mag je in opstand komen als je vindt dat je slecht behandeld wordt? Hoe moeten we een samenleving inrichten? Is een klassenverdeling eerlijk? Deze en andere vragen komen aan bod in de filosofische filmwijzer ‘Revolutie!’, ontwikkeld door het Alfasteunpunt. De filmwijzer koppelt het kijken van de film Snowpiercer (2013) aan vraagstukken over sociale en politieke filosofie. De filmwijzer is geschikt voor bovenbouwklassen filosofie havo (en vwo).

• De maakbare mens Filmwijzer over wetenschapsfilosofie en wijsgerige antropologie:
  Mag de mens door middel van techniek verbeterd worden? Mag je mensen op basis van biologische redenen afkeuren voor een bepaald beroep? Als je voor de geboorte zou kunnen beslissen over de eigenschappen en kwaliteiten van een kind, zou je dat dan willen? Deze en andere vragen komen aan bod in de filosofische filmwijzer ‘De maakbare mens’, ontwikkeld door het Alfasteunpunt. Deze filmwijzer kan in combinatie met de film Gattaca (1996) in de filosofieles gebruikt worden om vraagstukken rondom wetenschapsfilosofie en wijsgerige antropologie te bespreken. De filmwijzer sluit daarbij aan op het examenonderwerp vwo (2024-2028). De filmwijzer is geschikt voor bovenbouwklassen vwo.

• Versnipperde herinneringen Filmwijzer over kennisleer en filmanalyse:
  Wat maakt mij tot mij? In hoeverre spelen herinneringen een rol in je identiteit? Is kennis een perspectief? Bedenken we onze eigen waarheid? En hoe kan een filmmaker het publiek het perspectief van de hoofdpersoon laten ervaren? Deze en andere vragen komen aan bod in de filosofische filmwijzer ‘Versnipperde herinneringen’, ontwikkeld door het Alfasteunpunt. Deze filmwijzer kan in combinatie met de film Memento (2000) in de filosofieles gebruikt worden om vraagstukken rondom kennisleer, waarheidstheorieën en filmanalyse te bespreken. De filmwijzer is geschikt voor de bovenbouw, en zou mogelijk ook bij het vak ckv gebruikt kunnen worden.

• Vriend of voedsel? Filmwijzer over dierethiek:
  Mag je dieren eten? Is er een verschil tussen het eten van varkens en honden? Is het toegestaan om geweld te gebruiken om je punt te maken? Deze en andere vragen komen aan bod in de filosofische filmwijzer ‘Vriend of voedsel?’, ontwikkeld door het Alfasteunpunt. Deze filmwijzer kan in combinatie met de film Okja (2017) gebruikt worden om vraagstukken rondom dierethiek en activisme te bespreken. De filmwijzer is geschikt voor de onderbouw.