Dood aan de naamval!

Waarschijnlijk is iedereen er wel eens gefrustreerd over geweest: is het nou der Hund of das Hund, en der Tisch, die Tisch of das Tisch? Naamvallen: ze lijken af en toe ondoorgrondelijk en ze zijn zo moeilijk om aan te leren. Het Algemeen Dagblad kopte in februari 2016: “Verdwijnen de naamvallen langzaam uit de Duitse taal?” Dit zou goed nieuws zijn voor elke scholier die Duits moet leren. Leuk voor je profielwerkstuk om eens te onderzoeken of deze stelling echt waar is!

De naamval: hoe en wat?

Het Hoogduits kent vier naamvallen: de nominativ (onderwerp), genitiv (bezittelijk), dativ (meewerkend) en accusativ (lijdend). Verder heeft elke naamval een mannelijke, vrouwelijke, onzijdige en meervoudsuitgang. Veel om te onthouden dus! Als je zelf Duits leert, dan weet je dat je goed moet nadenken welke naamval en welke uitgang je bij welk woord gebruikt.

Stel je voor dat je nu naar Duitsland zou emigreren, zou jij alle naamvallen snel onder de knie hebben? Dat probleem kenden Turkse immigranten ook. Inmiddels wonen er tussen de 2,8 miljoen en 4 miljoen Turken in Duitsland, wat een flink aantal is, als je bedenkt dat Duitsland 80 miljoen inwoners heeft. Deze Turkse Duitsers spreken onderling vaak wat taalkundigen nu het Kortduits noemen, het hoogduits zonder naamvallen. Dit wordt in toenemende mate overgenomen door mensen die sociale media gebruiken, omdat je korter en sneller kunt typen. Ga eens bij jezelf na: typ jij in WhatsApp of op Instagram prachtige volzinnen, of let je minder op de correctheid van je zin? Een mogelijk onderwerp voor je profielwerkstuk is dan ook het verschil tussen gesproken en geschreven taal. Of geschreven taal in een nette brief, tegenover geschreven taal op social media. Wat zijn de verschillen precies, en wat is de oorzaak hiervan?

Wie is verantwoordelijk voor het Kortduits?

Alle artikelen die gaan over het verdwijnen van de naamval, beweren dat het Kortduits zijn oorsprong vond bij Turkse immigranten. Maar als wetenschapper in de dop kun je dit niet zomaar aannemen.Voordat je dit soort conclusies kan trekken, zul je dit of zelf moeten onderzoeken, of een wetenschappelijk artikel vinden dat je vermoedens bevestigt. Voor je profielwerkstuk kun je dus bekijken hoe het Kortduits ontstaan is.Hoe is de verandering in de taal precies tot stand gekomen? Zijn alle naamvallen verdwenen, of slechts enkele? Een hoop uitzoekwerk, maar wel heel interessant!

Je kunt dit uitzoeken aan de hand van een spontanetaalanalyse. Dit is een goede manier om de moedertaal van mensen te bestuderen, omdat ze hun taal niet aanpassen aan het experiment. Wanneer je weet dat er op je taalgebruik gelet wordt, ben je je bewuster van je eigen taalgebruik en zal je waarschijnlijk andere dingen zeggen dan wanneer je niet weet of er op je gelet wordt. Forums, tweets of facebookberichten zijn dus goede bronnen van taal om te bestuderen, omdat de schrijvers van deze teksten niet letten op stijl. Terwijl je bij het schrijven van een brief, dit juist wel doet. Doordat je niet bezig bent met de stijl, maar juist de vraag of je begrepen wordt door lezers, is  maar juist of ze begrepen worden door lezers.

Turken in Nederland

Een van de mogelijke genoemde oorzaken van het ontstaan van het Kortduits is het feit dat het Turks geen proposities kent, en ze deze daarom weglaten uit het Hoogduits. Je zou kunnen onderzoeken of immigranten uit Turkije hetzelfde doen in de Nederlandse taal. Onze taal kent immers ook proposities. Bekijk spontane taal van Turkse immigranten hier in Nederland. Wat valt er op? Wat is het verschil met het Nederlands dat wij spreken. Spreken ze inderdaad met minder proposities? Of juist niet?

Der Dativ ist dem Genitiv sein Tod

Niet alleen de proposities lijken te verdwijnen uit het Duits, maar ook de tweede naamval. De Duitse columnist Bastian Sick schrijft voor het Duitse blad der Spiegel columns over het juiste gebruik van de Duitse taal. Terwijl je zijn columns leest, leer je steeds meer over deze taal. Bastian stelt bijvoorbeeld dat de tweede naamval verdwijnt uit de Duitse taal. Hoe kan dit? En wat voor gevolgen heeft dit voor de Duitse taal? Is er sprake van taalverandering of taalverloedering? Is er een verschil tussen hoe hoogopgeleide Duitsers omgaan met grammatica ten opzichte van laagopgeleide Duitsers?

Heb je na het lezen van dit stuk nog vragen over jouw profielwerkstuk? Stuur ons dan gerust een e-mail!