Franstalige literatuur uit Afrika

Taal bestaat niet alleen uit het stampen van woordjes en het onder de knie krijgen van grammaticaregels: literatuur speelt hier ook een belangrijke rol! Als jij geïnteresseerd bent in verhalen - in hun ontstaan, thema’s en verbanden - dan is het zeker een idee om dit binnen het vak Frans te bestuderen!

In onderzoek naar literatuur wordt vaak onderscheid gemaakt op basis van taal. Zo zul je met je docent Nederlands naar Nederlandstalige literatuur(geschiedenis) hebben gekeken, en zijn er Engelstalige literaire werken behandeld bij Engels. Hetzelfde is natuurlijk mogelijk voor Frans!

Het werk van Franstalige schrijvers uit Afrika vormt een interessant deel van die Franstalige literatuur. Tot de jaren ‘60 had Frankrijk, net als andere Europese staten, Afrikaanse koloniën. De koloniën van Frankrijk bevonden zich met name in het noorden en westen van Afrika. Denk aan Marokko, Algerije, Senegal en Ivoorkust. Gevolgen van deze kolonisatie zijn nog steeds zichtbaar in zowel de voormalige koloniën als in Frankrijk zelf - en dus ook in Franstalige literatuur. Het is opvallend hoe de Franstalige literaire stroming uit Afrika zich ontwikkeld heeft tot een relatief grote en uitgebreide verzameling van literatuur. Zo is het alleen al opmerkelijk dat de Franse wikipediapagina over Afrikaanse literatuur uitgebreider is dan die in andere talen. Dit vraagt natuurlijk om onderzoek!

Historische kijk op Franstalige Afrikaanse literatuur

Onderzoek naar Franstalige Afrikaanse literatuur zou je op verschillende manieren vorm kunnen geven. Allereerst kun je naar de meer geschiedkundige kant van het verhaal kijken. Waarom ontstond in Franse koloniën in Afrika zo'n sterke literaire stroming? Wat is de rol van de Franse taal geweest in Franse koloniën? Was dit anders dan in koloniën van andere landen? Door een literatuurstudie waarin je leest wat onderzoekers hierover geschreven hebben zou je dit soort vragen kunnen beantwoorden. Besef je goed dat in de wereld van literatuurwetenschappen over twee soorten literatuur wordt gesproken. Primaire literatuur zijn de literaire werken, terwijl secundaire literatuur verwijst naar de wetenschappelijke stukken over die literaire werken.

Franse taal in de lokale context

Een tweede uitgangspunt voor jouw profielwerkstuk over Franstalige literatuur uit Afrika zou niet geschiedenis, maar taal kunnen zijn. Veel Afrikaanse schrijvers van nu publiceren niet in een lokale taal, maar juist in het Frans, de taal van de vroegere overheerser. Daar zou je verschillende onderzoeksvragen over kunnen stellen. Je zou bijvoorbeeld kunnen onderzoeken waarom Afrikaanse schrijvers ervoor kiezen in het Frans te publiceren. Zo schrijft de Marokkaanse schrijver Tahar Ben Jelloun niet in zijn moedertaal Arabisch, maar in het Frans. Meerdere schrijvers doen dat op deze manier. Valt er iets te zeggen over de manier waarop Afrikaanse schrijvers het Frans gebruiken? Zijn er verschillen tussen het Frans van de Afrikanen en het Europese Frans? Hebben Afrikaanse schrijvers bijvoorbeeld nieuwe woorden uitgevonden? Hoe beschrijven ze gewoonten en dingen die in Frankrijk helemaal niet bestaan? Om je onderzoek af te bakenen kun je ervoor kiezen een specifieke voormalige kolonie centraal te stellen, en in je onderzoek bijvoorbeeld enkel naar Marokkaanse en/of Algerijnse schrijvers en literatuur te kijken.

Thema’s, verbanden en achtergronden onder de loep

Ten derde kun je de inhoud van de literatuur centraal stellen. Zijn er typische thema’s die Afrikaanse Franstalige schrijvers behandelen? Oftewel: kun je verbanden ontdekken tussen verschillende boeken? Wat is volgens jou typerend voor Franstalige literatuur uit Afrika? Om dit te ontdekken zul je zowel een aantal boeken (primaire literatuur) moet lezen, als ook besprekingen van die boeken en literatuur in het algemeen (secundaire literatuur). Je kunt ervoor kiezen om boeken uit verschillende landen te vergelijken, of juist binnen een land of zelfs van één auteur. Hoe specifieker je onderzoek, hoe meer details je kunt behandelen! Zo zou een onderzoek naar boeken van één auteur natuurlijk ook de achtergrond van die schrijver moeten behandelen. Stel jezelf aan de hand van deze informatie weer verdere onderzoeksvragen, zoals: wat is de rol van deze schrijver binnen de Franstalige Afrikaanse literaire stroming? Welk thema vormt een rode draad door de verschillende boeken van deze schrijver? Voor zo’n onderzoek is het handig om biografieën van de schrijvers te lezen. Je kunt deze biografieën, net als hun boeken, vinden in de Openbare Bibliotheek en in de Letterenafdeling van de Universiteitsbibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook kun je boeken lenen via het Institut Français te Groningen. Zeker een bezoekje waard!

Frankrijk vs. Nederland

Een laatste voorbeeld van een onderwerp voor jouw profielwerkstuk over Afrikaanse schrijvers voor het vak Frans is een vergelijkend onderzoek tussen Franstalige en Nederlandstalige Afrikaanse literatuur. Nederland kent namelijk ook schrijvers van (Noord-)Afrikaanse oorsprong, zoals Hafid Bouazza en Abdelkader Benali. Je kunt je afvragen waarin hun boeken lijken op die van Franstalige Marokkaanse auteurs. Zijn er meer overeenkomsten of juist verschillen te ontdekken? En hoe zit dat met de manier waarop in Nederland en in Frankrijk wordt omgegaan met Afrikaanse literatuur? In deze column van Wim Bossema, Afrikaspecialist bij de Volkskrant, worden hier een aantal prikkelende uitspraken over gedaan. Ook hier geldt weer: welke verschillen en overeenkomsten kun je vinden en waar komen deze vandaan? Het is niet alleen intrigerend om naar antwoorden op deze vragen te zoeken, maar ook nog eens heel handig... Misschien kun je de boeken die je voor je pws leest ook op je leeslijst voor Nederlands zetten!

Hopelijk hebben deze ideeën over onderzoek naar Afrikaanse schrijvers binnen de Franstalige literatuur je enthousiast gemaakt en op weg geholpen. Als je naar aanleiding van dit stuk vragen hebt en extra hulp kunt gebruiken mag je altijd mailen naar alfasteunpunt rug.nl!