De diepst verborgen herinnering van de mens - Prof.dr. Liesbeth Korthals Altes

Van de lezing wordt een opname gemaakt. Deze zal ongeveer een week na de lezing op de site van Spraakmakende Boeken worden geplaatst.

In de altijd spannende Franse ‘literaire herfst’van 2021 ging de prestigieuze Prix Goncourt naar La plus secrète mémoire des hommes, vierde roman van een vrij onbekende Senegalese auteur, Mohamed Mbougar Sarr. Het boek, gelijktijdig uitgebracht bij de kleine uitgeverij Philippe Rey in Parijs en Jimsaan in Dakar, inmiddels in vele talen vertaald, werd ook in ons land zeer positief ontvangen, in de sprankelende en toonzekere vertaling van Jelle Noorman.

Niet voor niets is het labyrint een Leitmotiv in deze roman. De verhaallijnen, vertellers, genres, stijlen, personages, tijden en plaatsen buitelen over elkaar heen; iedereen, inclusief de lezer, raakt wel eens de draad kwijt. Hoofdverteller Diégane Latyr Faye – een jonge Senegalese schrijver in Parijs, net als Sarr zelf - krijgt een beduimelde, incomplete maar explosieve roman uit 1938 in handen, Het labyrint der onmenselijkheid van de onbekende Malinese auteur T.C. Elimane. Dat boek, dat tot veler verrassing de Prix Renaudot wegsleepte, werd al snel ontmaskerd als plagiaat en ijlings van de markt gehaald, waarop de auteur (vrijwel) spoorloos verdween. Diégane ervaart dit brandende cult-boek en zijn auteur, de fascinerende en duistere Elimane, als een opdracht en een belofte: de sleutel tot de ware literatuur, en dus, het echte leven. Zijn zoektocht voert hem van de fijn satirisch beschreven Franse literaire coterieën en het in Parijs samenklonterende clubje Afrikaanse aspirant-schrijvers, via Amsterdam en Senegal naar het Argentinië van Sabato en zijn Poolse vriend Gombrowicz. De kleurrijke personages die hij op zijn queeste ontmoet blijken allen door vele draden verbonden met Elimane of zijn boek.

In mijn lezing zal ik, behalve op de complexe compositie en het jongleren met genres, stijlen en de mengeling van pathos en spel, ingaan op de vele bespiegelingen over het schrijverschap en de literatuur: welke weg sla je in, als jonge zwarte Afrikaanse schrijver? Kies je voor de literatuur als eigen wereld, of voor een schrijven midden in de wereld, hefboom voor bevrijding en verandering? Waar haal je het lef vandaan, als insider èn outsider in verschillende culturen, om te schrijven in het voetspoor van al die bewonderde Grote Schrijvers, of resten alleen pastiche, plagiaat of ‘playgiarism’? We gaan ook zeker in op de manier waarop Sarr, met de figuur van Elimane en diens boek, zijn reflectie op literatuur heeft geënt op het leven en werk van de (echte) Malinese schrijver Yambo Ouloguem, wiens schokkende eerste roman, Le Devoir de violence, in 1968 de Renaudot kreeg, en als plagiaat werd weggezet (Ouologuems roman is onlangs opnieuw vertaald: De onvermijdelijkheid van geweld, door Martine Woudt en Gertrud Maes, bij uitgever Jurgen Maas). Hoe lezen en beoordelen we dit soort (misschien overdadig) virtuoze, ‘literairderige’ en ambitieuze romans - en hun auteurs - in Nederland? En in Frankrijk, of Senegal?