Michail Sjisjkin: Onvoltooide liefdesbrieven

Powerpoint presentatie

De roman Onvoltooide liefdesbrieven (2010) van de Russische schrijver Michail Sjisjkin is vrijwel unaniem geprezen om zijn betoverende stijl, bijzondere structuur en grote, universele thema’s. Het boek is inmiddels in 25 talen vertaald en is in Rusland en daarbuiten bekroond met verschillende literaire prijzen. Met Onvoltooide liefdesbrieven wijkt Sjisjkin af van zijn eerdere romans. Dat waren vaak collages van verschillende stijlen en genres, met elkaar verweven in een complex verhaal. Onvoltooide liefdesbrieven is juist opvallend simpel, tenminste op het eerste gezicht. Het is een briefwisseling tussen twee geliefden, Volodja en Sasja. Volodja is een intelligente jonge man die in 1900 naar China gaat, als onderdeel van een bonte internationale interventiemacht die probeert de Bokseropstand neer te slaan. Sasja, een jonge geneeskunde studente, blijft achter in Rusland. De geliefden schrijven op intieme, vaak sensuele, toon over het verlangen naar elkaar, over hun fantasieën en jeugdherinneringen. Volodja doet bovendien met een onthutsend realisme verslag over de vernielingen, verminkingen en executies waar hij in China getuige van is.

Maar al snel wordt duidelijk dat Onvoltooide liefdesbrieven geen traditionele brievenroman is. Sasja en Volodja reageren zelden op elkaars brieven. Hun herinneringen, verslagen en overpeinzingen krijgen steeds meer weg van dagboekaantekeningen, slechts in vorm toevertrouwd aan elkaar, en soms dat niet eens. En dan, op pagina 81, neemt de roman een raadselachtige wending. Sasja ontvangt het nieuws van Volodja’s dood, maar de briefwisseling gaat nog 200 pagina’s door. Sasja leeft verder, ze trouwt, ze wordt oud maar niet gelukkig, en Volodja blijft in zijn brieven peinzen over de gruwelen van oorlogvoering. De tijdspaden van de personages lopen hier uiteen, en alleen de brieven lijken in staat om de afstand in de tijd (en de ruimte) te overbruggen. Inderdaad, de roman reflecteert uitbundig op de kracht van het woord en de magie van literatuur. In de lezing proberen we door een analyse van de structuur, het tijdsverloop en Sjisjkins gebruik van de briefvorm door te dringen tot deze en andere thema’s van de roman. Ook wordt de vraag gesteld hoe Sjisjkins boek zich verhoudt tot andere Russische literatuur. Recensenten hebben Onvoltooide liefdesbrieven – met de grote thema’s van dood, liefde en oorlogvoering –vergeleken met het werk van schrijvers als Tolstoj en Dostojevski. Is dat terecht? Keren we met Sjisjkin dan (eindelijk) terug naar de klassieke Russische literatuurtraditie? Of is Sjisjkin toch in de eerste plaats een vernieuwer?