Spelenderwijs revalideren activeert kwetsbare ouderen

Revalideren na een heupfractuur is voor ouderen soms een moeizaam proces. Zij missen vaak de intrinsieke motivatie en beschouwen de oefeningen als saai of eentonig. De serious game ZELFIE is ontwikkeld om daar verandering in te brengen, aldus een van de initiatiefnemers, Claudine Lamoth. Zij is hoofddocent aan het centrum van Bewegingswetenschappen van de Faculteit Medische Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). De game stimuleert kwetsbare ouderen op speelse wijze om meer te bewegen.

Met de toenemende vergrijzing zijn er steeds meer oudere mensen. Bijna een kwart van deze groep wordt gekenmerkt als kwetsbaar. Zij hebben bijvoorbeeld last van mobiliteitsstoornissen en geheugenproblemen. Deze groep loopt een groter risico om te vallen. Zo’n val leidt soms tot een heupfractuur en vervolgens een operatie. Na een kortstondige revalidatie komt de oudere, eenmaal thuis, vaak in een zwart gat terecht; de intrinsieke motivatie ontbreekt om zelf thuis de oefeningen te doen, waardoor de ouderen nauwelijks tot activiteit komen en hun mobiliteit achteruitgaat. ‘Het gaat om ouderen tussen de 80 en 95 jaar oud. De sportschool gaat dan meestal niet meer werken. En zelf de motivatie vinden om thuis tien keer per dag je knieën moeten heffen is lastig,’ legt Lamoth uit. ZELFIE is een serious game die ouderen thuis stimuleert om weer te bewegen en alledaagse taken uit te voeren.

Alledaagse taken
ZELFIE is dus een nieuwe manier van revalideren vanuit huis. De serious game werkt via een minicomputer die op gezette tijden opdrachten geeft. Zulke opdrachten zijn alledaagse taken, zoals uit de stoel opstaan om een kopje koffie te zetten. ‘Je moet heel dicht bij de doelen blijven die ouderen in hun leven hebben,’ vertelt Lamoth. Samen met een fysiotherapeut stemt de patiënt af welke doelen hij wil bereiken. De fysio past hier vervolgens de opdrachten op aan en kan deze via een smartphone op afstand invoeren op de minicomputer. De computer vraagt bijvoorbeeld om drie uur ’s middags: ’Goedemiddag mevrouw Jansen, tijd voor koffie! Kunt u opstaan en naar de keuken lopen?’ De cliënt geeft na de opdracht via smileys aan hoe gemakkelijk het ging. Als beloning klinkt er een zelfgekozen geluidsfragment, bijvoorbeeld muziek of een ingesproken boodschap van een familielid. De mensen die ZELFIE uittestten zijn positief. Lamoth: ‘Zij zeggen: ik doe weer wat, ik kan weer even naar buiten, ik voel me zekerder en ik voel me actiever.’

Samenwerking
Onderzoekers implementeren steeds vaker serious gaming binnen de gezondheidszorg. ZELFIE is in samenwerkingmet patiënten en fysiotherapeuten van de afdeling Geriatrie en de Valpoli van het voormalige MC Slotervaart ontwikkeld. Het Creative Care Lab van Waag Society, dat zich richt op innovatieve concepten voor de zorgsector, ontwierp de minicomputer. ZELFIE is dus een multidisciplinaire samenwerking van bewegingswetenschap en innovatie voor de zorg. Lamoth verwacht dat het toepassingsgebied van ZELFIE groter kan worden. Zo zijn er plannen om ZELFIE in te zetten bij training bij ouderen met geheugenproblemen of het motiveren van bewegen bij psychische aandoeningen, zoals depressie.