Privacy en democratie: de invloed van massa-surveillance

Bij massasurveillance onderschept de overheid digitale gegevens van grote groepen burgers. Dit wordt wel de ‘sleepnetmethode’ genoemd, omdat er ongericht data worden verzameld. Filosoof Titus Stahl doet bij de Faculteit Wijsbegeerte van de RUG onderzoek naar de invloed van massasurveillance op de privacy van de samenleving als geheel.

De sociale waarde van privacy is onderbelicht
Tegenstanders van massa-surveillance stellen vaak dat het een inbreuk is op hun persoonlijke vrijheid. Maar de meeste burgers hebben niets te verbergen en ervaren persoonlijk geen enkel negatief gevolg. Het onderzoek van Titus Stahl laat echter zien dat privacy niet alleen een individuele aangelegenheid is. Surveillance beïnvloedt namelijk hoe mensen met elkaar interacteren. Denk maar aan hoe de sfeer verandert zodra een gesprek wordt opgenomen, ook al ben je immuun voor negatieve gevolgen van wat je zegt. Vooral bij het ontwikkelen van nieuwe politieke ideeën heeft een discussie er belang bij dat er niet meteen toehoorders zijn. Zo kan massa-surveillance een schadelijke invloed hebben op de democratie, ook als individuele rechten niet in het geding zijn.

Inhoud onderzoek
Bij massa-surveillance worden de digitale gegevens van grote groepen burgers onderschept. Dit wordt wel de ‘sleepnetmethode’ genoemd, omdat er ongericht data wordt verzameld. De Faculteit Wijsbegeerte van de RUG doet onderzoek naar de invloed hiervan op de privacy van de samenleving als geheel (en dus niet die van het individu). Een democratie heeft er namelijk belang bij dat burgers vrij hun ideeën kunnen bespreken zonder dat de overheid meekijkt of -luistert. In het onderzoek wordt ook gekeken naar nieuwe machtstypen die door massa-surveillance ontstaan.

In de praktijk
Het onderzoek naar de invloed van massa-surveillance wordt vertaald naar een visie op privacy die verder kijkt dan individuele rechten. Met deze visie kunnen belanghebbenden als overheden en ‘waakhonden’ van privacy een gezamenlijk standpunt innemen. Bijvoorbeeld richting burgers als zij zorgen hebben over de digitale gegevens die van hen worden verzameld.

Gezamenlijke kansen
De RUG hoopt organisaties als Amnesty International en Bits of Freedom, en andere voorvechters van privacy, te kunnen betrekken bij het onderzoek. Samen kunnen zij de dialoog aangaan over privacygerelateerde vragen in deze tijd van big data. Daarnaast kunnen bedrijven ook belang hebben bij een analyse van privacy die verder kijkt dan individuele rechten. Bijvoorbeeld omdat hun klanten zich zorgen maken over wat big data betekent voor de samenleving.