Gronings Perspectief onderzoekt immateriële schade bodembeweging

Bodembevingen en -dalingen leken in Nederland altijd een ver-van-mijn-bed-show. Maar de inwoners van de provincie Groningen maken ze tegenwoordig geregeld mee. Sterker nog, zo’n tweehonderdduizend Groningers wonen in een huis dat bevingsschade heeft opgelopen; er lopen scheuren door muren van huizen die ooit rotsvast leken. Wat doet dat met de veiligheidsbeleving, het toekomstperspectief en de mentale gezondheid van de inwoners? Deze vragen staan centraal in het onderzoeksproject Gronings Perspectief, dat regelmatig rapporteert aan lokale overheden en de Tweede Kamer. Onderzoeksleiders Tom Postmes en Katherine Stroebe, werkzaam aan de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), geven uitleg.

De RUG is het onderzoeksproject Gronings Perspectief in 2015 gestart, samen met de GGD Groningen en het Sociaal Planbureau Groningen. Het doel is om de immateriële gevolgen van de bodembewegingen in kaart te brengen. Het onderzoek vindt plaats in opdracht van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG). De NCG is een samenwerkingsverband tussen de Groninger gemeenten in het bevingsgebied, de provincie Groningen en de Rijksoverheid en heeft de leiding in het bevingsbestendig maken van huizen, gebouwen en infrastructuur. Postmes legt uit dat de overheid wil weten hoe bewoners reageren op de bodembeweging en de gevolgen daarvan. Gronings Perspectief heeft de opdracht om hun veiligheidsbeleving, mentale gezondheid en toekomstperspectief in kaart te brengen. 'Op dit moment vullen meer dan 3000 Groningers eens per kwartaal een vragenlijst in', vertelt Stroebe. 'Zo kunnen we de effecten op langere termijn bestuderen en de impact op individu en samenleving duidelijk in kaart brengen.’  

Vertrouwen daalt
Het onderzoek heeft sinds de eerste meting een schat aan onderzoeksresultaten en aanbevelingen opgeleverd, die zijn weergegeven in negen onderzoeksrapporten. Onder andere blijkt dat meer dan de helft van de Groningers met schade zich onveilig voelt in zijn eigen huis. Onder mensen met meervoudige schade zie je – ten opzichte van een controlegroep - een verdubbeling van stressgerelateerde gezondheidsklachten, zoals angsten, slapeloosheid en hartkloppingen. ‘Ik heb een vrouw geïnterviewd die al een jaar slapeloze nachten heeft, omdat ze bang is voor een beving’, aldus Stroebe. Ook blijkt dat het vertrouwen van de Groningers in de overheid sterk is afgenomen. ‘Het grootste probleem is dat de Groningers zich in de steek gelaten voelen.’ Een belangrijke aanbeveling van Gronings Perspectief is dan ook dat de overheid serieus moet luisteren naar de Groningers en de menselijke problemen centraal stelt in haar beleid over de bevingsproblematiek.  Al lijkt de situatie van de inwoners van het bevingsgebied soms uitzichtloos, er is volgens Postmes wel een duidelijk lichtpunt: ‘Groningers beschikken over nogal wat veerkracht. In de zwaarst getroffen dorpen en wijken zie je een grotere saamhorigheid. Die solidariteit, daar kan de rest van Nederland nog iets van leren.’

Centrale rol in de bevingsproblematiek
De samenwerking die de RUG is aangegaan met de GGD Groningen en het Sociaal Planbureau Groningen loont. ‘Het zijn partijen die de Groningers vertrouwen, dat is heel belangrijk voor dit onderzoek. Samen beschikken we over unieke kennis en zetten we iets neer dat anders nooit was gelukt’, legt Postmes uit. Het onderzoek speelt een centrale rol in de aanpak van de bevingsproblematiek door lokale instanties. Zo heeft de Veiligheidsregio mede naar aanleiding van de bevindingen een innovatieve manier ontwikkeld om veiligheid samen met bewoners te bevorderen. Daarnaast heeft de GGD Groningen een gezondheidsplan opgesteld voor de regio. De diagnoses van Gronings Perspectief zijn bij het opstellen van dit plan de leidraad geweest.  Ook op nationaal niveau is het onderzoek van invloed: aanbevelingen om een grotere focus te leggen op de menselijke kant van de problemen zijn doorgedrongen tot de Tweede Kamer en hebben een rol gespeeld in het besluit van de Raad van State om het gasbesluit te vernietigen. Daarnaast dienen rapporten van Gronings Perspectief als bewijs in rechtszaken over schadevergoeding van de bevingen.