Gesimuleerde bevolking biedt blik op mogelijke toekomst

Het gedrag van mensen is een van de meeste complexe dingen die er zijn. Denk aan plotselinge rages of conflicten, waarbij mensen elkaar in korte tijd sterk beïnvloeden. Als je als bevolking inzicht hebt in de complexiteit van dit gedrag, zijn toekomstige situaties beter te voorspellen en weet je beter hoe je hierop moet reageren. Wander Jager, hoofddocent aan het University College van de Rijksuniversiteit Groningen, bestudeert verschillende toekomstscenario’s waarin de complexiteit van gedrag centraal staat. Hij doet dit met behulp van een gesimuleerde bevolking in zogeheten agent based games.

‘Een grote uitdaging binnen wetenschappelijk onderzoek is het voorspellen hoe mensen zich in een groep gaan gedragen,’ vertelt Jager. ‘Op welke manier worden de gedachten, gevoelens en acties van mensen beïnvloed door groepsgenoten?’ Deze sociale processen onderzoekt Jager door middel van agent based games. De games bestaan uit modellen van een kunstmatige bevolking die op eenzelfde wijze denkt en handelt als echte mensen. ‘Ik kan daarom op deze bevolking experimenten uitvoeren die gebaseerd zijn op echte vraagstukken. Dit is relevant omdat de gesimuleerde bevolking aantoont dat binnen menselijke gedrag plotselinge en onverwachte veranderingen kunnen optreden. Op deze manier helpen de modellen mensen maar ook bijvoorbeeld organisaties na te denken over de mogelijke gevolgen van hun gedrag.’

Gesimuleerde werkelijkheid
‘Een voorbeeld dat illustreert op wat voor manier de agent based games gebruikt kunnen worden, is een model dat gesimuleerde consumenten bevat’, legt Jager uit. Deze consumenten maken eigen keuzes en hebben voorkeur voor bepaalde producten. Deze voorkeur is afhankelijk van de mate waarin consumenten waarde hechten aan de bijbehorende prijs, service en kwaliteit. ‘Eén van de factoren die ik in dit model kan beïnvloeden, is normatieve invloed. Wanneer ik deze vergroot, betekent dit dat de consument niet alleen waarde hecht aan prijs, service en kwaliteit, maar ook aan de mening van zijn omgeving over een bepaald product.’ Als de normatieve invloed groter wordt, geven mensen die met elkaar omgaan voorkeur aan dezelfde producten, terwijl dit mogelijk voorheen niet het geval was. ‘Dezelfde invloed kan ik met andere modellen ook uitoefenen op complexere vraagstukken, zodat duidelijk wordt wat de gevolgen zijn van bepaalde interventies.’

Beleidsmatige experimenten met modellen
‘De agent based games zijn ook geschikt voor organisaties om bijvoorbeeld beleidsmatige vraagstukken te bestuderen’, vertelt Jager. ‘Een voorbeeld hiervan is een recent onderzoek naar de keuze van mensen voor een elektrische of een hybride auto. Met de modellen is onderzocht welk deel van de bevolking beïnvloed moet worden om het gebruik van elektrische auto’s te bevorderen. Is dat het deel dat voorkeur geeft aan elektrische auto’s of het andere deel? Of moeten er juist meer soorten elektrische auto’s op de markt komen in combinatie met een hogere benzineprijs? Een belangrijk punt is dat we als bevolking slimmer beleid kunnen maken wanneer we de complexiteit van sociale processen zien en begrijpen hoe we die moeten interpreteren. Beleid heeft namelijk alles te maken met het perspectief dat je hebt op hoe de wereld werkt.’

Bewustwording van complexiteit
‘Een overkoepelende vraag binnen het onderzoek met de agent based games is: kunnen wij onszelf als mensheid beter besturen als we onze interactie met anderen beter begrijpen?’, aldus Jager. De onderzoeker hoopt dat mensen situaties in de praktijk beter herkennen door in aanraking te komen met de agent based games. ‘Het is te vergelijken met een vliegsimulator. Mensen maken in de simulator ernstige ongevallen mee, waardoor ze tijdens een echte vlucht eerder in staat zijn te herkennen wat er gebeurt en daar adequaat op inspelen. De modellen hebben hetzelfde doel, namelijk bijdragen aan de bewustwording van de complexiteit van de wereld.’