Proef met nieuwe catalogus
Fred Bosman
f.e.bosman@ub.rug.nl
Als eerste wetenschappelijke bibliotheek in Nederland heeft de UB Groningen in november een nieuwe catalogus in gebruik genomen, de zogenaamde OPC 4. In januari volgden de bibliotheek van Economie, Bedrijfskunde en Ruimtelijke Wetenschappen en de werkplekaansluitingen van medewerkers in het WSN-gebouw. Deze pilot-implementatie is mede bedoeld om de introductie van de catalogus bij andere bibliotheken in Nederland in technische zin voor te bereiden en om te achterhalen op welke onderdelen de catalogus nog verbetering behoeft.
Bij de RUG waren twee catalogi in gebruik. De oudste is de sinds de tachtiger jaren voortdurend verbeterde DOS-versie die met name in bibliotheken zelf nog veel wordt geraadpleegd. Een opvallende karakteristiek ervan is dat gebruikers gedurende hun actie suggesties krijgen hoe de zoekactie voort te zetten, hoe zoekargumenten te formuleren en dergelijke. Van veel recenter datum is de speciaal voor Internet ontwikkelde WebOPC. Beide versies hebben tekortkomingen die samenhangen met de organisatie en werking van de indexen en de software.
De nieuwe catalogus maakt gebruik van de zoek-engine die voor het systeem Picarta ontwikkeld is. Het maakt de catalogus tot een razendsnel instrument. Niet langer gehinderd door beperkingen in de toegestane setgrootte kan men met de meest ingewikkelde zoekargumenten tot goede resultaten komen. De userinterface is elegant vormgegeven en voldoende zelfverklarend. Er is een ruim aanbod aan zoekoperatoren (EN, OF, NIET), jokers (?, *, !, #), proximity operatoren (%, BIJ) en type documenten waarnaar (afzonderlijk) gezocht kan worden. Zoekresultaten kunnen naar relevantie of naar jaar van uitgave worden gesorteerd.
Opvallend zijn de verbeteringen voor het zoeken op onderwerp. De mogelijkheden van het systeem van de Gemeenschappelijke OnderwerpsOntsluiting (GOO), waaraan de meeste universiteitsbibliotheken in Nederland bijdragen, kunnen in deze catalogus voor het eerst volop benut worden. Dit systeem van onderwerpsontsluiting bestaat onder meer uit basiscodes die op het niveau van disciplines en sub-disciplines het onderwerp van een publicatie beschrijven, en trefwoorden die veel specifieker het eigenlijke onderwerp aangeven.
In de nieuwe catalogus kan men een zoekactie op onderwerp starten door bijvoorbeeld eerst een set te vormen van publicaties op het gebied van de gezinssociologie (basiscode 71.21) en dan uit de daaraan gerelateerde, specifiekere trefwoorden die te kiezen welke het eigenlijke onderwerp zo precies mogelijk beschrijven. De keuze wordt vergemakkelijkt omdat men bij de trefwoorden steeds de omvang van de set vermeld ziet. Omgekeerd kan men ook eerst selecteren op trefwoord en vervolgens met de basiscode het disciplinaire gezichtspunt nader aangeven. Literatuur over strafrechtelijke aspecten van euthanasie is bijvoorbeeld te vinden door eerst te zoeken met het trefwoord euthanasie en vervolgens uit het overzicht van gerelateerde basiscodes die voor strafrecht te kiezen.
Aan de hand van gebruikersreacties, gerichte interviews met eindgebruikers en tests van deskundigen werd begin februari een lijst opgesteld van nog te verbeteren onderdelen van de catalogus. In ieder geval moet nog een goede ‘help’ ontwikkeld worden, is de aanvraagprocedure nog niet optimaal en is de ondersteuning van gebruikers op onderdelen duidelijk voor verbetering vatbaar. Naar verwachting zal in de volgende maanden de RUG geheel overgaan op de nieuwe catalogus. Waarschijnlijk zal voor verreweg de meeste gebruikers de nieuwe catalogus een verbetering vormen. Voor de slinkende groep van gebruikers zonder Windows- en Internet-ervaring zal de overgang naar het nieuwe systeem echter niet altijd gemakkelijk zijn.
Tegelijkertijd met de introductie van de nieuwe catalogus komt een oefensysteem beschikbaar voor de bibliotheekinstructie dat studenten leert zoeken met de catalogus. Dit systeem is ontwikkeld door de UB Groningen in samenwerking met de UB Nijmegen. Het is een simulatie van het zoeken in de nieuwe catalogus, waarbij de student tekst en uitleg krijgt, opdrachten uitvoert en feedback ontvangt over de uitvoering daarvan. Het is vrij uniek dat meteen bij de introductie van een catalogus een computerondersteund onderwijs (coo-)systeem beschikbaar is om ermee te leren werken.
Index Pictogram 1