De aanleg van een elektronische supersnelweg
Jacqueline Tammenoms Bakker
Bas Cordewener s.p.cordewener@eccoo.rug.nl
Kristien Piersma k.i.piersma@rc.rug.nl
Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen een voorsprong geven in de ontwikkeling en het gebruik van geavanceerde en innovatieve Internettechnologie. Dat is in het kort de doelstelling van GigaPort, een project van de Nederlandse overheid, industrie, onderwijsinstellingen en onderzoeksinstituten. De twee onderdelen van GigaPort, GigaPort-Netwerk (gerealiseerd door SURFnet) en GigaPort-Applicaties (gerealiseerd door het Telematica Instituut) moeten met de ontwikkeling van een elektronische supersnelweg (SURFnet5) zorgen voor aansluiting op de nieuwe generatie Internet, het Internet2, een Amerikaans initiatief. Pictogram had een gesprek met de directeur van GigaPort, Jacqueline Tammenoms Bakker (46).
‘Ik zeg altijd dat mijn opleiding volstrekt irrelevant is, want ik heb geschiedenis gestudeerd in Oxford, in Engeland, een hele tijd geleden. Op een gegeven ogenblik wist ik erg veel van zeventiende-eeuwse Franse boeren. De link met mijn huidige belangstelling heb ik nog niet kunnen leggen, behalve dat ik toen heel erg geïnteresseerd was in hoe de verbanden lagen tussen de verschillende dorpen, dus misschien was er toch al wel een belangstelling voor netwerken.
Vanuit de studie Geschiedenis wilde ik iets meer moderns gaan doen. Dat werd de studie Internationale Betrekkingen aan de Johns Hopkins University in Washington DC in de jaren 70. Door mijn interesse in het hoe en waarom van de oliecrisis die in die tijd heerste, ben ik terecht gekomen bij Shell. Daar ben ik m’n carrière begonnen in de marketing. Eind jaren tachtig leek de oliecrisis ver weg en kreeg ik de kriebels. Er volgden zes jaar McKinsey en vier jaar Quest International. In de loop van 1998 ben ik gaan nadenken over wat ik interessant vond op dat moment. Dat was het Internet.
Ik heb geen computerachtergrond. Ik wil begrijpen hoe dingen in elkaar zitten. Zodat je bijvoorbeeld begrijpt waarom dingen sneller gaan, waarom bandbreedte toe zal nemen. Het is de technische uitvinding waardoor je veel meer informatie door een fiber kunt duwen, maar dat is natuurlijk alleen maar interessant als het dan ook een enorm effect heeft op de kostenstructuur.
Dus ik wil genoeg begrijpen om te zien waarom dit belangrijk is voor de maatschappij, wat het kan veranderen voor het bedrijfsleven. Ik wil voldoende van de techniek begrijpen maar hoe dat precies in elkaar zit, ik heb niet de illusie dat ik dat ooit zal begrijpen.
Bij SURFnet zijn natuurlijk al veel experts op het gebied van netwerkontwikkeling. Datzelfde geldt voor het Telematica Instituut op het vakgebied van applicaties. Mijn missie is het bedrijfsleven en andere partijen te overtuigen van wat de volgende generatie Internet voor hen kan betekenen. Waarom is het anders dan het huidige Internet, wat voor kansen biedt GigaPort als een soort proefomgeving om met de nieuwe generatie om te gaan.’
Is de bijdrage van GigaPort aan Internet2 een andere dan die van SURFnet?
‘Vroeger was SURFnet alleen opengesteld voor gebruikers van universiteiten, academische ziekenhuizen, aangesloten researchinstellingen. Met de investering van GigaPort wordt het een nog krachtiger netwerk, maar wordt het ook opengesteld voor proeven door het bedrijfsleven.
Elk bedrijf of instelling dat een nieuw product of dienst wil uittesten, kan dat doen. Dat is het grote verschil met SURFnet. Daarom heeft het ministerie van Economische Zaken er ook relatief zoveel geld ingestoken, omdat het een stimulans is. Op deze manier kun je het Nederlandse bedrijfsleven stimuleren, zonder ze te subsidiëren.’
GigaPort is nu negen maanden bezig; wat is de stand van zaken?
‘De partners voor de bouw van het netwerk zijn geselecteerd, dat was heel belangrijk. Dat had een enorm knelpunt kunnen zijn op het budget als er niet voldoende biedingen waren geweest, maar gelukkig was dat wel het geval.
De ontwikkelingen van het afgelopen jaar zijn de selectie van de partners, de bevestiging dat de technische doelstellingen van het project kunnen worden gehaald, dus dat de doelstellingen van het businessplan kunnen worden gehaald. Verder lopen een aantal toegangsprojecten conform plan; een is toegekend en een aantal anderen zijn midden in een gunningproces. Er is een behoorlijk stuk kennis opgebouwd in het Telematica Instituut. Op het ogenblik is dat voornamelijk wat ze noemen verkenningen van state of the art, op het gebied van elektronisch zakendoen, elektronisch samenwerken. Die kennis wordt nu gedeeld in kennis-seminars. Daar is een hele duidelijke toename in de aanwezige kennis beschikbaar.’
Het lijkt allemaal een beetje een ‘technology push’, waar is de ‘pull’?
‘Ik was laatst bij iemand in een bedrijf en die vroeg me: ’Goh, het doet me enorm denken aan een racebaan die je bouwt, maar wat moet ik ermee als ik maar een gewone auto heb?’ Ik denk dat alle auto’s, of je nu in een Golfje rijdt of in een Fordje, uiteindelijk profiteren van de productontwikkeling die plaatsvindt bij Porsche en Ferrari. Want op de racebaan worden in de meest extreme omstandigheden de beste veiligheidsvoorzieningen uitgetest.
In die zin is het wel een ‘technology push’, maar het eindigt in een enorme versnelling van innovaties die voor elke dag relevant zijn. Wanneer je dat niet doet, mis je een hele impuls voor echte vernieuwing. Het is dus een ‘technology-push’-project, maar in een gebied dat gewoon essentieel is om steeds de limieten te blijven testen van wat er mogelijk is.
Je ziet ook bij de enorme overname van AOL en Time Warner dat het onderliggende idee bandbreedte is. Het zou geen enkele zin hebben als er niet een visie was over de toekomst, dat je voor iedereen beschikbare en enorme hoeveelheden informatie in hun huis en in hun kantoor kunt pompen. Dat vergt bandbreedte, dat moet uitgetest worden, daar moeten bedrijven bekend mee worden gemaakt. GigaPort is daar een stimulans voor.
We worden steeds helderder over wat we moeten doen. De aanpak die we nu volgen is dat we per bedrijfssector bekijken wat de volgende generatie Internet voor hen kan betekenen. Met 3D-visualisaties kan bijvoorbeeld een bouwproject inzichtelijk worden gemaakt. Dat is interessant, maar je moet je ook afvragen wat het oplevert in termen van versnelling van het ontwikkelingstraject, vermindering van fouten, misschien snellere en grotere hoeveelheden verkoop omdat mensen meer geneigd zijn sneller te kopen dan wanneer ze het huis alleen op een tekening hebben gezien.
We proberen nu dus systematisch in kaart te brengen wat de technologie op kan leveren. Om in gesprekken met bedrijven aan te geven dat we niet alleen een leuke racebaan hebben om met de Volkswagen over heen te rijden, maar dat alle wegen groter en sneller worden. Het is essentieel dat wanneer ze mee willen blijven rijden, de auto dan ook in staat is om zich hier goed op te bewegen.’
Een snel Nederlands netwerk heeft alleen zin wanneer andere landen ook een goede voorziening hebben. Hoe is de feitelijke situatie?
‘Binnen SURFnet is men druk bezig met discussies in Europees verband over de kwaliteit van de aansluitingen tussen de verschillende Europese netwerken. Het Duitse netwerk bijvoorbeeld, is heel goed. Daar kunnen SURFnet en de Duitse organisatie samen afspraken over maken. Dat geeft ruimte om invloed uit te oefenen op de kwaliteit van de connecties.
De allerbelangrijkste connectiviteit is toch met Amerika. Een groot deel van het GigaPort-geld is ook naar het opwaarderen van de verbinding met Amerika gegaan. In die zin is een netwerk alleen maar net zo goed als de kwaliteit van je verbindingen en de vertakkingen. In dit geval is de belangrijkste vertakking met Amerika en van daaruit weer naar Azië en dat is gewoon heel goed geregeld.’
Bestaat er verschil in belangstelling voor het project tussen onderwijs en bedrijven?
‘Dat hangt sterk af van het individu en met welk deel van het bedrijfsleven je te maken hebt. Het heeft helemaal te maken met het feit of er een groep mensen of zelfs maar één persoon is die gelooft dat het belangrijk is voor de toekomst en wil nadenken over wat het voor het bedrijf betekent.
In het onderwijs zie je al heel veel experimenten over de betekenis van veel meer bandbreedte voor onderwijsvernieuwing. Tot nu toe vrij kleinschalig, maar je ziet allerlei dingen ontstaan en ik zou zelfs willen zeggen dat je op het ogenblik misschien meer zaadjes ziet binnen het onderwijs dan binnen het bedrijfsleven. Maar dat komt ook doordat voor het bedrijfsleven de infrastructuur nieuw is. Het hoger onderwijs had natuurlijk dat soort voorzieningen al en daar is al sprake van een gewenning en een denkproces dat op gang is gekomen.
Ik kan niet echt zeggen dat er een verschil is in het niveau van enthousiasme of belangstelling. De keyfactor is of er iemand is die zegt ‘Dit is belangrijk voor ons’. Dat merken we ook in het bedrijfsleven; je moet afspraken maken met de mensen die de strategie bepalen.’
Onlangs is er een aansluiting gerealiseerd met het Amerikaanse Internet2-netwerk Abilene. Wat merken Internetgebruikers hiervan?
‘SURFnet is al een supersnel netwerk. SURFnet4 is met een backbone van 622 megabit per seconde net zo snel als Abilene. En die twee zijn inderdaad al enige tijd aan elkaar gekoppeld. Wat er de laatste tijd is veranderd, is de dikte van de pijp die ze aan elkaar koppelt. GigaPort heeft geld geïnvesteerd om te zorgen dat de communicatie tussen de supernetwerken zo snel mogelijk gaat. Het komt er op neer dat SURFnet equivalent is aan dat hele snelle netwerk.
Nadat het netwerk de eerste keer werd opgewaardeerd, kreeg SURFnet feedback van verschillende universiteiten dat de communicatie met Amerika ineens veel sneller verliep. Het uitwisselen van hoeveelheden data of complexe analyses tussen verschillende onderzoekers ging steeds sneller.
Waar we nu mee bezig zijn is bijvoorbeeld een workshop in juni waarbij de CAVE (3D-omgeving) in Chicago wordt gekoppeld aan de CAVE in Amsterdam. En straks misschien aan de CAVE in Groningen.’
En hoe zit het met particulieren; kunnen zij er ook gebruik van maken?
‘Het Internet dat we nu gebruiken was oorspronkelijk ook voor wetenschappers bedoeld. Later werd het beschikbaar voor iedereen. Internet2 wordt ook beschikbaar voor iedereen. Dus die hogere bandbreedtes, hogere snelheden en betrouwbaarheid, dat is de volgende generatie Internet.
Wat er zal gebeuren is dat er steeds meer onderdeeltjes van het Internet die hogere kwaliteit krijgen. Over een paar jaar is het hele Internet zo. Daarom biedt GigaPort op dit moment bedrijven de kans om een voorsprong te creëren. Bedrijven die nu netwerken leveren aan GigaPort kunnen experimenteren met nieuwe technieken, nieuwe software. Buiten hun eigen laboratorium waar ze dat alleen in een proefopstelling kunnen doen.’
Alles klinkt heel erg rooskleurig. Wat zijn de grootste zorgpunten van een project als GigaPort. Wat zijn de risico’s?
‘Ik ben optimistisch ingesteld, ik denk nooit zoveel in termen van zorg- of knelpunten. Maar het is natuurlijk heel belangrijk om de verwachtingen goed te managen. Ik merk dat vanaf het moment waarop het vonkje is overgesprongen en een bedrijf meer wil weten. Men zegt dat men er wat mee wil, men wil workshops organiseren en nadenken over wat het voor hen betekent.
Dat proces tot de definitie van een project, duurt ontzettend lang. En dan praat ik bijna over jaren in plaats van maanden. En zeker niet weken. Dat vind ik heel zorgwekkend, als je denkt aan de spreuk dat een web-jaar een kwartaal is in het normale leven.
Iedereen die betrokken is bij GigaPort voelt die urgentie, want we kunnen Nederlandse bedrijven en universiteiten een tijdelijke voorsprong leveren, maar over drie jaar is wat we doen niet meer interessant. Dus als we in de komende 18 maanden niet een paar toonaangevende projecten hebben opgestart, dan zit ik hier heel wat minder optimistisch. Dat risico, dat is reëel, dus daar maak ik me wel zorgen om. En hoe zich dat ontwikkelt, dat weet ik niet, maar we gaan er tegenaan.’
Wanneer is GigaPort geslaagd?
GigaPort is in de eerste plaats geslaagd wanneer het netwerk inderdaad een ‘state of the art-netwerk’ is. Dat is een hele meetbare doelstelling. Maar het is pas echt geslaagd als dat netwerk ook door allerlei bedrijven wordt gebruikt als een proefomgeving om nieuwe applicaties en diensten uit te testen.
We merken nu dat GigaPort als proeftuin aantrekkelijk is voor ICT- en telecombedrijven. Zij kunnen zich goed voorstellen wat de mogelijkheden zijn van de volgende generatie Internet en zijn nu al de producten aan het ontwikkelen om die netwerken van de toekomst te bouwen. Het is pas echt een succes als ook bedrijven uit andere sectoren gaan nadenken over wat deze enorme versnelling en kostenverlaging in communicatie voor hun kan betekenen.
Voor mij is GigaPort geslaagd wanneer over drie jaar minstens twintig toonaangevende Nederlandse bedrijven in hun strategie duidelijk gebruik maken van nieuwe communicatiemogelijkheden. En dat ze een concurrentievoordeel halen uit hun deelname aan het project GigaPort.
Website GigaPort: www.gigaport.nl
E-mail Jacqueline Tammenoms Bakker: tammenoms@gigaport.nl
Index
Pictogram 1