Het CIT sluit zich aan bij een wereldwijd initiatief om de duurzaamheid van onderzoekssoftware te bevorderen

Het Centrum voor Informatie Technologie (CIT) van de Rijksuniversiteit Groningen heeft de Amsterdam Declaration on Funding Research Software Sustainability (ADORE.software) officieel ondertekend, een belangrijke stap in de richting van het verduurzamen van onderzoekssoftware. De verklaring is een initiatief van de Research Software Alliance en het Netherlands eScience Center en heeft als doel wereldwijde standaarden te bepalen voor het financieren en onderhouden van onderzoekssoftware, zodat de beschikbaarheid en verbetering ervan op de lange termijn wordt gewaarborgd.

Door de verklaring te ondertekenen wil het CIT zich positioneren als koploper in het stimuleren van de duurzaamheid van onderzoekssoftware. Het CIT is de eerste organisatie in Nederland die tekent en sluit zich hiermee aan bij drie prestigieuze wereldwijde organisaties: de Digital Research Alliance in Canada, de Australian Research Data Commons en de Forskningsrådet/Research Council in Noorwegen.

Prof. dr. Ronald Stolk, directeur van het CIT en CIO van de UG, benadrukt de betrokkenheid van de instelling bij de duurzaamheid van software: 'Met deze verklaring tonen we onze oprechte betrokkenheid bij de duurzaamheid van onderzoekssoftware.'

ADORE.software: Een mijlpaal binnen het onderzoek naar duurzame software

Versie 1.0 van de ADORE.software werd officieel onthuld door het eScience Center op 21 september 2023. Dit belangrijke document vormt een eerste poging om de kernprincipes en aanbevelingen ten aanzien van de financiering van duurzame onderzoekssoftware systematisch vast te leggen.

Onderzoekssoftware omvat iedere code of script waarmee onderzoekers gegevens kunnen verwerken, manipuleren, genereren en analyseren of verschillende procedures kunnen automatiseren en testen. Het vervult een centrale rol bij het mogelijk maken van reproduceerbare workflows en het faciliteert baanbrekende onderzoeksresultaten.

Dr. Burcu Beygu, expert in het beheer van onderzoeksgegevens en -software van het UG Digital Competence Centre (DCC), benadrukt: 'Het onderhouden van onderzoekssoftware verschilt van het onderhouden van onderzoeksgegevens, en onderzoekssoftware vervult een cruciale rol binnen veel wetenschappelijke gebieden. Het is vaak gekoppeld aan essentiële software speciaal afgestemd op het vakgebied dat de basis vormt voor alle inspanningen die betrekking hebben op het onderzoek. Complete vakgebieden of instellingen kunnen ervan afhankelijk zijn, maar de duurzaamheid ervan wordt steevast beperkt door de beschikbare financiële middelen en de subsidieverstrekkers.'

De verklaring is niet slechts een symbolisch gebaar, maar gaat gepaard met praktische hulpmiddelen en richtlijnen om de implementatie ervan te waarborgen. De ADORE.software Toolkit biedt voorbeelden van financieringsprogramma's, -beleid en -bronnen waarmee de aanbevelingen op vier belangrijke gebieden worden ondersteund: de praktijk van onderzoekssoftware, het ecosysteem van onderzoekssoftware, het personeel dat onderzoekssoftware onderhoudt en de ethiek van onderzoekssoftware. Deze dynamische bron van informatie wordt voortdurend bijgewerkt met nieuwe informatie.

Bevordering van duurzame software bij het CIT

Het onderschrijven van de ADORE.software-verklaring betekent voor het CIT een toezegging om waarden te ondersteunen die in lijn zijn met de ethiek van software-engineering en te pleiten voor de ondersteuning van deze principes op zowel organisatorisch als individueel niveau.

Prof. dr. Ronald Stolk benadrukt het belang van het afstemmen van onderzoekssoftware op deze principes: 'Als universiteit is het onze missie om waarde toe te voegen aan de maatschappij, wat inhoudt dat we software maken waar niet alleen wij, maar ook anderen van kunnen profiteren. Het is van vitaal belang dat we onderzoekers informeren over onze expertise en hulp bieden bij het duurzaam maken van hun onderzoekssoftware.' Dr. Burcu Beygu voegt hieraan toe: 'De ADORE.software Toolkit zou een belangrijke referentie en checklist moeten zijn voor diegenen die onderzoekssoftware ontwikkelen aan de RUG'.

Het CIT heeft al belangrijke stappen gezet in het bevorderen van onderzoekssoftware en best practices die daarmee gepaard gaan. De onderzoeksondersteuningsteams van het CIT bieden ondersteuning bij het toepassen van richtlijnen en verzorgen trainingen, workshops en evenementen om de vaardigheden van onderzoekers te verbeteren en competenties te ontwikkelen onder onderzoekers en promovendi. Het Digital Competence Centre (DCC) adviseert onderzoekers over het onderhoud van software en staat hen bij met expertise bij het maken van beheersplannen voor onderzoekssoftware. Deze plannen zijn vergelijkbaar met datamanagementplannen en worden door de NWO verplicht gesteld.

Andere initiatieven, zoals Data Autonomie en het Open Source Project Office (OSPO), bieden ondersteunende diensten voor onderzoekssoftware met advies over datasoevereiniteit. Ronald voegt hier verder aan toe: 'Er is een sterke connectie tussen de open source gemeenschap en de duurzaamheid van onderzoekssoftware. Alhoewel de nadruk enigszins verschilt, geloof ik dat het aansluit bij de uitdagingen die we willen aanpakken.'

Uitdagingen aangaan, en de toekomst omarmen

De behoefte aan het onderhoud van software is afhankelijk van het type software. Sommige software-programma’s zijn simpel en kunnen gemakkelijk worden vervangen, terwijl andere programma’s van essentieel belang zijn voor wetenschappelijke resultaten en voortdurend onderhoud nodig hebben om de reproduceerbaarheid ervan te garanderen. Updates om nieuwere technologie of veranderingen in het besturingssysteem te integreren, vereisen menselijke tussenkomst en dus financiering.

Door de ADORE.software-verklaring te ondertekenen heeft het CIT een belangrijke stap gezet om deze uitdagingen aan te gaan en om zo de duurzaamheid van onderzoekssoftware te bevorderen, waarmee een precedent wordt geschapen voor andere instellingen. Aangezien software in toenemende mate een belangrijke rol blijft spelen in wetenschappelijk onderzoek, zijn initiatieven zoals ADORE.software van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat deze software de komende jaren toegankelijk, betrouwbaar en effectief blijft.

Meer informatie

Research Software Alliance. (2023). Amsterdam Declaration on Funding Research Software Sustainability (1.0) [Amsterdamse verklaring voor duurzame financiering van onderzoekssoftware (1.0)] Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.8325436