Water koken in origamipan

Voor onderhoudende experimenten heb je niet per se een groot laboratorium nodig. In van papier gebouwen pan, blijk je prima water te kunnen koken. En hij verbrandt niet eens.

Schrijfopdracht: maak een zin waarin de woorden keuken, studentenhuis, bacteriekolonies, schimmel en drastische maatregelen voorkomen. Niet moeilijk. In mijn geval zou die zin luiden: “Ik heb jarenlang in een studentenhuis gewoond waar in de keuken bacteriekolonies en schimmel zo welig tierden dat we dikwijls moesten overgaan op drastische maatregelen.”

Waar gebeurd. De Amsterdamse bovenwoning waar ik het grootste deel van mijn studententijd heb gewoond, was eens in de paar weken toneel van een epische schoonmaaksessie. Daarbij verplaatsten we alle afwas – we hadden nogal wat servies, dus we konden weken toe zonder de vaat te doen – naar het balkon – we hadden een groot balkon – en behandelden vervolgens alle oppervlakken met speciaal geimporteerd industrial strength ontsmettingsmiddel. Na zo’n schoonmaaksessie droegen we de kat naar zolder en vluchtten zelf voor de giftige damp naar het buurtcafé.

Tot één van ons tijdens een evaluatie in het café ineens de mogelijkheid opperde dat sommige bacterien misschien bestand waren tegen het ontsmettingsmiddel dat we gebruikten. Zo’n bacterie zou dankbaar gebruik kunnen maken van het feit dat we zojuist al z’n concurrenten om zeep hadden geholpen. En telkens als we het ontsmettingsmiddel gebruikten, zouden de overlevende bacteriën sterker worden.

De oplossing was simpel: spuit met twee verschillende soorten ontsmettingsmiddel. Bacteriën die niet sneuvelen door het ene middel zouden toch zeker wel dood moeten gaan van het andere. Zo geschiedde. Op zolder lag nog een fles bestrijdingsmiddel die een vorige bewoner had gebruikt voor zijn wietplantjes. Daarmee vulden we de plantenspuit en vervolgens behandelden we voor de tweede keer die avond de keuken, droegen opnieuw de kat naar zolder en vertrokken andermaal naar het café aan de overkant van de straat, dit keer om onder het genot van een glas bier te bespiegelen over de risico’s van het gelijktijdig gebruik van alcohol en landbouwgif.

Achteraf gezien moet je vaststellen dat we onbedoeld en onbewust het probleem van bacteriële resistentie hebben geïdentificeerd en min of meer opgelost, wat best knap is voor drie aangeschoten derdejaars journalistiek.

Dat het gebruik van ontsmettingmiddelen en antibiotica kan leiden tot het ontstaan van resistente bacteriestammen, die juist ongevoelig zijn voor gebruikte bestrijdingsmethoden, was al opgemerkt door Sir Ernst Chain, een van de ontwikkelaars van penicilline.

Helaas zijn Chains waarschuwingen lange tijd genegeerd; inmiddels is het ontstaan van steeds meer, steeds beter resistente ziekteverwekkers een van de grootste zorgen van wereldwijde gezondheidsautoriteiten.

Er is een heel, heel klein lichtpuntje: in Nederland valt het door het jarenlang terughoudend gebruik van antibiotica nog redelijk mee. Nederland is zo ongeveer het laatste land in de wereld waar je een ziekenhuis kunt binnenlopen zonder ogenblikkelijk besprongen te worden door een multiresistente killerbug.

Het gebruik van parallel geïmporteerd bestrijdingsmiddel in een studentenkeuken was, terugblikkend, misschien niet zo’n heel goed idee. Maar wat hadden we dan wel moeten doen? Alle afwas wegmieteren en alleen nog picknickbordjes gebruiken. En maaltijden koken in een zelfgevouwen origamipan.

Neem voor het maken van een origamipan een stuk papier waarvan je de randen een centimeter of vijf omhoog vouwt. Zet de omgevouwen randen vast met een nietje of een plakbandje of iets dergelijks, vul het papieren pannetje voorzichtig met water en zet het op het vuur. Let op, het papier moet wel ondersteund worden door bijvoorbeeld een vuurvast plaatje, anders scheurt het.

De pan vliegt niet in brand omdat water niet warmer wordt dan maximaal honderd graden. Daardoor wordt het papier ook niet warmer dan honderd graden – ruim onder de ontbrandingstemperatuur van 232 graden Celsius.

Dezelfde truc werkt ook met gebakken eieren: ei stolt tussen de zestig en ongeveer negentig graden. Als het ei klaar is, vliegt je pan in brand. Scheelt weer afwas.

Auteur: Ernst Arbouw