Met een beetje hulp stijgt het broedsucces van oudere vogels

Nakomelingen van oudere dieren hebben vaak een lagere kans om te overleven, omdat hun ouders niet meer zo goed voor hen kunnen zorgen. De Seychellen rietzanger kent een sociaal broedsysteem, ouders krijgen vaak hulp van andere vogels bij het grootbrengen van de jongen. Een onderzoek van RUG biologen en collega’s van de University of East Anglia (VK) laat zien dat jongen van oudere vrouwtjes succesvoller zijn wanneer er zulke ‘babysitters’ aanwezig zijn. Het gevolg van sociaal gedrag op het voortplantingssucces is beschreven in een artikel dat op 19 januari verscheen in het tijdschrift Evolution Letters.

De Seychellen rietzanger leeft op Cousin, een klein eilandje dat deel uitmaakt van de Seychellen archipel in de Indische Oceaan. Er leven ruim driehonderd van deze vogels op Cousin, bijna allemaal voorzien van kleurenringen waarmee elk individu is te herkennen. De populatie wordt al decennialang bestudeerd. RUG-bioloog Martijn Hammers deed er regelmatig veldwerk waarbij hij het verband tussen sociaal gedrag en veroudering onderzocht.

Laboratorium

Cousin is een natuurlijk laboratorium, legt Hammers uit: ‘Het ligt geïsoleerd, dus er komen geen nieuwe vogels naar het eiland en ze vertrekken ook zelden. Bovendien hebben we vanaf 1985 bijna alle vogels op het eiland geringd, waardoor we hun gedrag, voortplanting en overleving konden observeren.’ De Seychellen rietzanger heeft een sociaal broedsysteem: op elk territorium bevindt zich een dominant paartje dat soms helpers toestaan om daar te verblijven. ‘Die helpers zijn meestal hun eigen jongen uit een eerder nest. Ze helpen bij het broeden en het voeden van de kuikens. Als beloning kunnen ze gebruik maken van het territorium en vrouwelijke helpers mogen soms een ei leggen in het nest van de dominante vogels.’

Als de dominante vogels ouder worden kunnen ze de jongen minder goed voeden. In het nieuwe onderzoek wilde Hammers met zijn collega’s achterhalen of sociaal gedrag, en dan vooral de zorg voor nakomelingen door helpers, het broedsucces van deze oudere vogels vergroot. Hiervoor analyseerde Hammers twintig jaar aan gegevens over de rietzangers. Hij keek vooral naar hoe vaak vogels de jongen voerden en naar de overleving van die jongen.

Mens

‘Onze verwachting was dat de jongen van oudere vogels vaker overleven als er helpers aanwezig zijn. En dat bleek te kloppen, maar alleen voor oudere vrouwtjes’, zegt Hammers. De mannetjes van de rietzanger doen ook minder voor de jongen dan de vrouwtjes, dus hun gedrag heeft minder invloed op de overleving. ‘Mogelijk is dit omdat de mannetjes niet zeker weten of de jongen van hen zijn. Zo’n veertig procent van de jongen is namelijk niet verwekt door het dominante mannetje’, legt Hammers uit.

De gegevens laten verder zien dat hoewel de helpers de afname in broedsucces van oudere vrouwtjes compenseren, zij niet harder gaan werken naar mate het dominante vrouwtje ouder is. ‘Het lijkt erop dat dit meer een passief proces is, waarbij oudere vogels beter in staat zijn om meer helpers aan zich te binden. Samen leveren die dan meer hulp.’ Dit resultaat betekent dat het voor oudere vogels nuttig is om zich sociaal op te stellen, door helpers toe te laten in hun territorium, omdat het broedsucces dan groter is. ‘Het zou interessant zijn om te zien of dit een algemeen principe is dat ook geldt voor andere diersoorten, en wellicht ook voor de mens.’

In een eerder onderzoek liet Hammers al zien dat het inschakelen van hulp bij de opvoeding van de kinderen de veroudering van de ouders afremt. ‘Ook dat effect was meer uitgesproken bij vrouwtjes. Het nieuwe onderzoek biedt extra bewijs dat er een wisselwerking is tussen leeftijd en sociale broedzorg.

Referentie: Martijn Hammers, Sjouke A. Kingma, Lotte A. van Boheemen, Alexandra M. Sparks, Terry Burke, Hannah L. Dugdale, David S. Richardson and Jan Komdeur: Helpers compensate for age-related declines in parental care and offspring survival in a cooperatively breeding bird. Evolution Letters 19 januari 2021