Winnaars FameLab: resistente bacteriën en evil cloners

Het Kasteel te Groningen vormde donderdag 5 maart het decor voor de inmiddels traditionele wedstrijd in de wetenschapscommunicatie, FameLab. Elf onderzoekers stonden te popelen om hun wetenschappelijk onderzoek uit te leggen in een drie-minuten-presentatie zonder PowerPoint.

Het doel van FameLab is om bèta- of medische wetenschappers te trainen in de vaardigheden die nodig zijn om hun werk begrijpelijk te maken voor het grote publiek. Dit betrekt de maatschappij bij onderzoek, en daardoor groeit het draagvlak voor de wetenschap – niet onbelangrijk voor een activiteit die betaald wordt met belastinggeld.

Zeeslak

De RUG is al vanaf de eerste Nederlandse editie actief in FameLab. De twee winnaars van de regionale wedstrijd op 5 maart mogen door naar de nationale finale in Utrecht, waar ze zullen strijden om een plekje in de internationale finale tijdens het Cheltenham Science Festival in Groot Brittannië.

Deze inspirerende avond zat boordevol goede presentaties en charismatische sprekers. Zij spraken onder meer over het begrijpen van de Quantum Field Theory, de invloed van geluid op dementerende mensen of een zonne-energie opwekkende zeeslak. Er werd dus een grote variëteit aan onderzoeken behandeld. De jury, bestaand uit Marc van der Maarel (directeur van de Graduate School of Science and Engineering), Frank Nuijens (hoofd communicatie bij ASTRON) en Kateryna Frantseva (winnares van de Groningse voorronde in 2019) had de lastige taak om hieruit twee winnaars te kiezen.

Suikers

De eerste is Liubov Yakovlieva, promovendus in de Chemische Biologie. Zij vertelde over resistentie van bacteriën tegen antibiotica. Ze begint met de woorden: ‘Survive, persist, proliferate’. Daarmee doelt ze op hoe bacteriën zich aanpassen en resistentie opbouwen wanneer antibiotica te veel worden gebruikt. ‘Antibiotica zijn niet ontdekt door mensen, maar door microben. De ontdekking van penicilline was ook per ongeluk.’ Yakovlieva legde uit hoe bacteriële suikers aangepakt kunnen worden om hun resistentie tegen te gaan. Met haar beeldende presentatie en met gebruik van pakkende metaforen wist ze de jury te overtuigen, zij mag dus door naar de nationale finale in Utrecht.

De tweede winnaar is Rifka Vlijm, assistent professor in Molecular Biophysics. Haar presentatie had de titel ‘Stop! evil cloners’. Met ‘evil cloners’ doelde zij op slechte cellen, oftewel kankercellen. Wat alle kankercellen gemeen hebben, legde zij uit, is een kwaadaardig vermenigvuldigingsproces. Maar hoe pak je dat aan? ‘Je moet dingen uit elkaar halen om dingen te begrijpen’, vertelde Vlijm. Daarom wil zij dieper in de cel kijken. Vlijm gebruikt hiervoor een microscoop met een resolutie van 30 nanometer om ewitten in de cellen te kunnen zien. Die eiwitten moeten haar de informatie geven waarmee ze, in samenwerking met artsen, de ‘evil cloners’ die onze lichamen veroveren uiteindelijk kan stoppen.

Dromen

Ook op deze avond bewees FameLab dat met korte pitches relatief ingewikkelde onderzoeken op een toegankelijke manier zijn uit te leggen aan een breed publiek. De winnaars mogen uitkijken naar de nationale finale en mogen dromen van de internationale finale in Groot Brittannië, later deze zomer. Het publiek kijkt alweer uit naar volgend jaar.

Tekst: Yorik Maatman en Tim de Vries

De eerste editie van FameLab vond plaats tijdens het Cheltenham Science Festival, in 2005. Sindsdien heeft het een enorme groei doorgemaakt en werken ze sinds 2007 samen met de British Council. Nu doen om en nabij de 9000 onderzoekers en ingenieurs mee, verspreid over 31 landen. Aan de Nederlandse finale, op 13 mei in TivoliVredenburg (Utrecht) doen alle winnaars van de Nederlandse voorrondes mee. De winnaar van die finale mag in juni op het Cheltenham Science Festival meedingen naar de hoofdprijs.