Meteorieten en darmbacteriën winnaars FameLab 2019

Dit jaar vond de Groningse voorronde van van de internationale wedstrijd in wetenschapscommunicatie FameLab plaats in het Universiteitsmuseum, op 28 maart. De organisatie was traditiegetrouw weer in handen van Science LinX. In een volle zaal probeerden tien deelnemers de jury ervan te overtuigen dat zij de ‘drie C’s’ beheersten: content (inhoud), clarity (helderheid) en charisma. Tijdens de avond kwamen allerlei onderwerpen langs, zoals de hypothese dat wij ons in een zwart gat bevinden, of het idee dat darmbacteriën ons blij kunnen maken.

De deelnemers kwamen uit verschillende hoeken van de natuurwetenschap en waren in verschillende stadia van hun carrière: masterstudenten, promovendi en postdocs. Wat ze gemeen hadden was de wil om hun vaardigheid in het praten over wetenschap voor een publiek van leken wilden verbeteren. Elke deelnemer kreeg drie minuten (en geen seconde meer) om hun onderzoek uit te leggen aan een jury, die twee winnaars zou aanwijzen.

Dit jaar werd de driekoppige jury voorgezeten door Catherine Rigollet, assistant professor aan het KVI-Cart. De andere twee leden waren Marc van der Maarel, directeur van de Graduate School of Science and Engineering en Iris Sommer, hoogleraar cognitieve aspecten van neurologische en psychiatrische aandoeningen. Bart van de laar leidde de avond in goede banen als ceremoniemeester en probeerde de deelnemers wat op hun gemak te stellen. De beruchte ‘uw-tijd-is-om’ toeter stond ook klaar, maar was nauwelijks nodig omdat de meeste deelnemers ruim binnen de toegestane 180 seconden bleven.

Darmbacteriën

Medische wetenschappen en natuurkunde waren goed vertegenwoordigd. Van Crispr-babies en nanocapsules die op kankercellen afgaan tot knopen in de hoge energie fysica, de presentaties zorgden voor een boeiend avondje wetenschap. Na drie ronden van praatjes en een kwartier overleg wsa de jury eruit: Kateryna Franstseva en Anouk Willems hadden het publiek vermaakt en de jury overtuigd met hun beheersing van de drie C’s.

Willems praatje ging over de verbinding tussen darmen en hersenen. ‘Een verandering in het dieet kan zowel het mentale als fysieke welbevinden van een patiënt verbeteren. Mijn onderzoek is echt burger-wetenschap, want iedereen kan meedoen door te eten voor onderzoek’, vertelde zij. Ze heeft er zelfs een website voor, etenvoordewetenschap.nl! Maar wie zich opgeeft om mee te doen met wel bedenken wat daar bij hoort: ‘Natuurlijk moeten alle deelnemers ontlasting inleveren.’

Dat het over poep gaat is natuurlijk goed voor haar charisma-score, het publiek moet er altijd om lachen. Willems hoopt met haar praatje tijdens FameLab vooral een breder publiek te bereiken. En ze wil ervaring opdoen met wetenschapscommunicatie. ‘Ik geloof oprecht dat dit erg belangrijk is’, legde zij na afloop uit. ‘Ik werk gedeeltelijk als docent aan de hogeschool in Leeuwarden, dat is ook een vorm van wetenschapscommunicatie.’ Haar boodschap voor het publiek: ‘Iedereen kan het onderzoek steunen door te eten voor de wetenschap!’

Vuile sneeuwbal

Natuurkunde, vooral de beschrijving van de kosmos, was ook een populair thema. Gideon Vos verbaasde de toehoorders door uit te leggen dat we heel goed met z’n allen in een zwart gat leven. En er is geen manier om te bewijzen dat dit niet zo is. Maar uiteindelijk wist Kateryna Frantseva de jury het best te overtuigen, met haar onderzoek naar meteorieten. ‘Meteorieten en asteroïden kunnen de bouwstenen voor leven op de aarde afleveren, maar grote inslagen kunnen het leven ook weer vernietigen’, vertelde ze in haar presentatie.

Frantseva is postdoc en FSE Fellow bij de groep planeetwetenschapen van het Kapteyn Instituut voor sterrenkunde. Zij besteedt 70 procent van haar tijd aan onderzoek. ‘De overige 30 procent is voor onderwijs aan de universiteit. Maar ik doe ook mee aan publieksactiviteiten van het instituut.’ Voor haar werk gaat ze niet echt op zoek naar meteorieten, legt ze uit: ‘Ik analyseer gegevens over de samenstelling van meteorieten en zoek naar water en organische moleculen. Met de resultaten kan ik een theoretisch model maken waarmee we de verdeling van koolstof en water in de ruimte beter gaan begrijpen.’

Ze krijgt vaak de vraag wat het verschil is tussen een asteroïde en een komeet. ‘Allebei bestaan ze uit stenen en water, maar asteroïden zijn steniger en kometen bestaan meer uit ijs, het zijn een soort vuile sneeuwballen.’ Haar boodschap voor de luisteraars: ‘Als je een stuk steen in de ruimte ziet, bedenk dan dat het leven kan scheppen of het leven juist kan wegvagen.’

Feedback

Voor jonge onderzoekers die overwegen volgend jaar mee te doen met FameLab hebben beide winnaars dezelfde boodschap: ‘Vooral doen!’ Ze vonden het allebei namelijk een geweldige belevenis. Willems: ‘Je krijgt veel hulp en nuttige feedback tijdens de voorbereiding.’ En Frantseva voegt eraan toe: ‘Of je nu wint of verliest, je doet een mooie ervaring op en ontmoet geweldige mensen.’

Benieuwd naar meer? Lees de ervaring van deelnemer Laura Nederveen.

FameLab Nederland vindt plaats bij zes universiteiten, en wordt georganiseerd door de British Council in samenwerking met KNAW, VSNU en TivoliVredenburg. De Groningse voorronde is georganiseerd door Science LinX. Per voorronde gaan twee winnaars door naar de landelijke finale. De winnaar van die finale mag meedoen aan de internationale finale, die plaatsvindt tijdens het Cheltenham Science Festival.

Tekst: Mónica Espinoza Cangahuala