Scholieren doen zelf wetenschap

In september 2017 startte SUSTAIN, een door Science LinX geleid EU project waarin middelbare scholieren en hun docenten in Nederland, Spanje en Cyprus zelf onderzoek gaan doen als ‘burgerwetenschappers’. Projectleider Maaike de Heij legt uit wat er inmiddels bereikt is.

‘Er komen belangrijke vragen op ons af, bijvoorbeeld hoe we omgaan met klimaatverandering. Scholieren zijn de burgers van morgen, dus we willen hen toerusten met de kennis en de ervaring die ze nodig hebben om mee te kunnen praten over complexe onderwerpen’, legt De Heij uit. Dit gebeurt door de scholieren met echte, ingewikkelde problemen aan de slag te laten gaan, waarbij ze zelf oplossingen moeten bedenken.

Evenwicht

In het SUSTAIN project werken wetenschappers, docenten, leerlingen en andere partners, zoals specialisten in communicatie, samen om nieuwe onderwijsmodules te maken in de drie landen. Die modules zijn gebaseerd op het concept van het ‘duurzame landschap’, legt De Heij uit: ‘Mensen gebruiken het landschap voor allerlei verschillende doeleinden, zoals landbouw, werk of recreatie. Maar dat gebruik heeft invloed op de ecologie van landschappen. Het is dus belangrijk om te zorgen voor een evenwicht tussen de behoefte van mensen en de ecologie, zodat we duurzame landschappen ontwikkelen.’

De projectgroepen uit de drie landen hebben elk een lokaal thema gekozen om uit te werken. In Spanje gaat het over water management, op Cyprus is het de illegale vangst van trekvogels. In Nederland houden scholieren zich bezig met de afname van de aantallen weidevogel, zoals de grutto.

Experimenten

‘Ze beginnen met het interviewen van betrokken partijen, zoals boeren, natuurbeschermers en politici’, zegt De Heij. ‘Op die manier maken ze kennis met verschillende gezichtspunten.’ Vervolgens gaan de leerlingen er zelf op uit om gegevens over weilanden te verzamelen, bijvoorbeeld over de bodemstructuur of het aantal insecten en vogels in verschillende typen weilanden. ‘Zo leren ze hoe je zelf experimenten uitvoert en data verzamelt.’ Biologen van de RUG helpen hen bij het uitvoeren van dit ‘burgeronderzoek’.

Al deze stappen worden verwerkt in een lesmodule door docenten van de leerlingen, met hulp van wetenschappers en onderwijsspecialisten van de faculteit Science & Engineering van de RUG. Dit gebeurt ook in Spanje en Cyprus, zodat er uit het SUSTAIN project drie verschillende lesmodules komen. Hoewel het gaat om lokale thema’s zijn ze in de modules zo uitgewerkt dat deze overal in Europa te gebruiken zijn.

Lastig

‘We zijn nu bezig met het testen van de modules in de drie deelnemende landen’, vertelt De Heij. Vorig jaar deden al zo’n honderd leerlingen mee aan proeflessen met de Nederlandse module. Dit voorjaar gaan twee klassen het lesprogramma verder testen. ‘Vorig jaar ontdekten we dat het best lastig is voor vijftienjarige leerlingen om met echte wetenschappelijke nauwkeurigheid te werken.’ Zodra de lesmodules klaar zijn volgt er dit najaar nog een evaluatie met alle partners in het project, tijdens een bijeenkomst op Cyprus. ‘Dan kunnen we nog dingen bijstellen’, aldus De Heij. Vervolgens zullen meer scholen in Nederland, Spanje en Cyprus de lesmodules gaan gebruiken en worden ze beschikbaar gesteld voor alle scholen in Europa.

Het betrekken van scholieren bij wetenschappelijk onderzoek sluit aan bij een bredere trend. Er bestaan inmiddels allerlei projecten voor ‘burgerwetenschap’ (citizen science), waarin mensen zonder wetenschappelijke achtergrond helpen bij het verzamelen of interpreteren van gegevens. Dat is ook te zien in de expositie ‘Beyond the Lab’ die Science LinX momenteel verzorgt in het Universiteitsmuseum. De expositie vertelt zeven verhalen over burgerwetenschap, variërend van patiënten met suikerziekte die hun behandeling in eigen hand nemen tot enthousiastelingen die boven een Amsterdams café een eigen laboratorium hebben ingericht om te zoeken naar nieuwe antibiotica. Deze expositie is nog te bezoeken tot 14 april.

Meer informative over SUSTAIN (alleen Engels) is te vinden op de website van het project.