Van rubber tot olie

Zijn onderzoek laat zien hoe afval van rubberplantages is om te zetten in olie. Daarmee zouden kleine planters in Indonesië hun voordeel mee kunnen doen. ‘Dat vind ik zo leuk aan chemische technologie: je kunt nuttige producten maken!’ Yusuf Abduh promoveerde in dit vakgebied op 27 februari.

Hij is even terug in Nederland voor zijn promotie. Sinds twee maanden werkt Yusuf Abduh als docent aan het Institut Teknologi Bandung, een universiteit waarmee de RUG al heel lang samenwerkt. Voordat hij terug ging naar Bandung deed Abduh promotieonderzoek bij de afdeling Chemische Technologie.

‘Ik heb mijn master hier ook gedaan, in het lab van professor Erik Heeres’, legt Abduh uit. ‘En hij vroeg mij om dit project te gaan doen.’ Zijn opdracht was om uit te zoeken of uit de zaden van de rubberboom olie gehaald kon worden die op een kosten-effectieve manier om is te zetten in verschillende olieproducten. Die zaden zijn op plantages grotendeels afval, slechts een klein deel wordt gebruikt om nieuwe bomen te kweken.

Abduh vond de optimale methode om olie uit de zaden te halen (lees daarover meer in dit persbericht) en hij om van olie in biodiesel te maken. ‘De grootste problemen had ik met het kraken van de harde schil van de zaden, wat moest gebeuren voordat ik de extractie kon doen’, vertelt hij lachend. Met een stuk steen hamerde hij ongeveer zes zaden per minuut uit hun harde schil. ‘Maar ze waren niet allemaal bruikbaar, een deel van de zaden was bijvoorbeeld aangetast door schimmel.’

Zijn onderzoek in Groningen gebeurde in het lab, maar het doel van zijn werk was om te zien of het op kleine rubberplantages commercieel interessant is de zaden te gebruiken. Daarom heeft hij, samen met een team van de RUG, ook veldproeven gedaan in Indonesië.

‘Zoals was te verwachten leverden de zaden in deze veldproef wat minder olie op’, vertelt hij. ‘Een factor daarbij is dat we de zaden ongeveer acht maanden moesten opslaan voorafgaand aan het experiment.’ De wijze van opslag beïnvloedt de kwaliteit van de olie. Een hoog vochtgehalte zorgt voor zure olie die lastiger is om te zetten in biodiesel.

De zaden moeten daarom gedroogd worden, tot een vochtgehalte van 7 procent, en worden opgeslagen onder de juiste condities. Dat is op zich niet moeilijk, maar in de afgelegen gebieden waar de kleine plantage zich veelal bevinden zijn er nauwelijks faciliteiten. Abduh: ‘Maar de mensen zijn daar wel erg vindingrijk. Ze hebben alleen wat praktische instructies nodig over wat ze moeten doen met de zaden.’ Met de mededeling dat ze het vochtgehalte op 7 procent moeten brengen kunnen ze niet zoveel. ‘Maar als we ze vertellen hoe lang en bij welke temperatuur ze de zaden moeten drogen gaat het wel goed.’

Nu hij weer terug is in Indonesië zou Abduh graag verder werken aan het winnen van olie uit rubber zaden. In april gaat een delegatie van de RUG op Sumatra opnieuw een demonstratie van de gebruikte technieken geven en Abduh is ook betrokken bij deze proeven, die plaatsvinden aan het Institut Teknologi DEL.

‘We weten inmiddels dat het proces werkt op kleine schaal, bruikbaar voor kleine planters’, zegt hij. In zijn proefschrift heeft Abduh ook uitgerekend dat olie van rubber zaden op kosteneffectieve wijze gewonnen kan worden in afgelegen gebieden. Op die manier kunnen de planters hun eigen olie maken, bijvoorbeeld voor gebruik in generatoren, of voor de productie van biodiesel. ‘In deze afgelegen gebieden is de prijs van brandstof veel hoger dan elders in Indonesië’, legt Abduh uit. Maar de rubberolie zou misschien ook op grotere schaal geproduceerd kunnen worden.

‘Of dat haalbaar is hangt van verschillende factoren af.’ Een factor is de opbrengst aan rubberzaden per hectare. Schattingen daarover lopen nogal uiteen, van honderd tot tweeduizend kilo per hectare per jaar. En er moet een manier komen om de zaden te verzamelen. ‘Bij het begin van mijn project hadden we bedacht dat je netten onder de bomen kunt hangen waarmee je de zaden opvangt. Maar we hebben dit nog niet verder uitgewerkt.’ De grootschalige productie van rubberolie zou goed nieuws zijn: ‘Er zitten eigenlijk geen negatieve kanten aan. Wanneer je palmolie maakt, heb je daar speciale plantages voor nodig. Maar de rubberbomen staan er al!’

Abduh’s passie voor chemische technologie, het maken van nuttige producten, is nog even groot als toen hij startte met zijn onderzoek. Hij probeert nu fondsen te vinden om in Bandung zelf onderzoek te kunnen doen. ‘Mijn promotieonderzoek was een belangrijke stap’, vertelt hij. ‘Je leert daarbij niet alleen experimentele vaardigheden, maar ook ‘soft skills’, bijvoorbeeld hoe je je kunt ontwikkelen als wetenschapper of hoe je wetenschappelijk moet denken.’