Dans over chemisch onderzoek bereikt finale

Claudia Poloni en Matea Vlatkovic hebben de finale bereikt van de ‘Dance your PhD’ wedstrijd. Zij hebben Claudia’s promotie onderzoek omgezet in een dans die is uitgevoerd door leden van het Stratingh Instituut voor Chemie.

‘Het was Matea’s idee’, vertelt Claudia. ‘Zij houdt echt van onderwijs en geeft graag uitleg bij wetenschappelijk onderzoek.’ Matea (die momenteel in China zit, dus daarom doet Claudia alleen het woord) las over de ‘Dance your PhD wedstrijd in het tijdschrift Science. Deze wedstrijd, die in 2010 voor het eerst is uitgeschreven, is een initiatief van Gonzo Labs, een ontmoetingsplaats van kunst en wetenschap. Het tijdschrift Science en de American Association for the Advancement of Science (AAAS) ondersteunen het dansproject. De opzet is simpel: ontwerp een choreografie die je onderzoeksproject uitbeeldt, zoek er wat dansers bij en maak een video.

Claudia’s project leek het meest geschikt voor zo’n verbeelding, dus gingen de twee promovendi aan de slag met ‘De integratie van moleculaire motors in peptiden’. Daarover later meer! Vanaf november kwamen ze een aantal zondagen bij elkaar om de dans te ontwerpen. ‘Matea is een goede salsa-danser, ik heb ook wat salsa lessen gevolgd, maar echte professionals zijn we zeker niet. Maar we wilden ook een eenvoudige dans maken waar iedereen aan mee kon doen.’

Toen de dans eenmaal vorm had gekregen zochten ze collega’s voor de uitvoering. ‘We hebben een ‘girls group’ in het Stratingh Instituut die regelmatig bij elkaar komt. Die wilden wel meedoen.’ Zo vonden ze ook een cameravrouw en een ondersteuningsteam. En een paar kerels.

De dans beeldt uit hoe de moleculaire motors zijn gemaakt. Die motors zijn een speerpunt van de onderzoeksgroep van Ben Feringa, waar Claudia en Matea bij horen. Vervolgens laten de dansers zien hoe licht en warmte de motors aandrijven. ‘We wilden ook Nederland wat promoten, daarom hebben we dat deel opgenomen bij de molen aan het Paterswoldse meer.’ Daar dansen de meisjes in wit-roze jurken. ‘Die hebben we van labjassen gemaakt.’ Roze labjassen? ‘Nou ja, we hebben er een paar roze geverfd.’ Groepsleider Feringa vond het geen probleem, het filmproject heeft zijn volledige steun, voegt Claudia er aan toe.

Het derde deel van de dans toont de integratie van een moleculaire motor in een peptide, een kort eiwit. Dit vindt plaats op het grasveld tussen Bernoulliborg en Linnaeusborg. De laatste scenes zijn in augustus opgenomen. Daarna is het filmpje in elkaar gezet en opgestuurd.

Voor de wedstrijd zijn in totaal 21 filmpjes ingezonden, twaalf daarvan kwamen in de finale. De dans van Matea en Claudia zit daar ook bij, ze maken daarmee kans op de prijs van 500 dollar voor de winnaar in de sectie Chemie en op de hoofdprijs, die nog eens 500 dollar bedraagt en een reis naar Stanford University voor een speciale vertoning van de winnende film.

‘Als we winnen, geven we een groot feest voor iedereen die heeft meegedaan’, vertelt Claudia. ‘En als we verliezen geven we ook een feest. Het was zo ontzettend leuk om dit te doen!’ Ze heeft de laatste maanden ook het een en ander over wetenschapscommunicatie geleerd. ‘Veel verschillende mensen hebben de video inmiddels gezien. Dan merk je hoe lastig het is om goed uit te leggen waar je mee bezig bent als wetenschapper.’

Maandag 3 november maakt de jury de winnaar bekend. Tot die tijd kan iedereen de filmpjes bekijken en stemmen op hun favoriete dans via de website van Science. In de categorie natuurkunde doet Jenna Kloosterman mee, die een deel van haar promotieonderzoek deed bij SRON Groningen.

Op 3 november bleek dat Matea en Claudia naast de prijzen hebben gegrepen. Maar de finaleplaats neemt niemand ze meer af!

Over moleculaire motors

Hoogleraar Organische Chemie Ben Feringa van de Rijksuniversiteit Groningen was de eerste die een door licht aangedreven moleculaire motor maakte. Enkele jaren geleden presenteerde hij ook nog eens de eerste moleculaire auto. Zijn groep werkt aan het verbeteren van de motors, maar zoekt ook naar toepassingen.

In haar promotie onderzoek zet Claudia Poloni zo’n motor in een peptide (een kort eiwit). Daarmee zou ze in staat moeten zijn om de structuur van het eiwit te schakelen tussen verschillende standen, een beetje zoals een eerder gemaakt schakelbaar antibioticum. ‘De motor die ik heb ontworpen lijkt sterk op een aminozuur en aminozuren zijn de bouwstenen van peptiden en eiwitten. Met chemische synthese is het daarom mogelijk die motor in een peptide in te bouwen.’

Het experiment dat in de dans is verbeeld is gedaan met een peptide dat zich aan DNA kan binden via een zogenaamde ‘zink vinger’. ‘In de ene stand bindt het peptide aan zink en dus aan DNA, in de andere stand niet. Met de motor kunnen we het peptide tussen beide standen schakelen.’ Dat zit dus in de dans, hoewel Claudia om eerlijk te zijn nog niet keihard heeft bewezen dat het ook echt zo werkt. Maar ze heeft nog een paar maanden de tijd om aan te tonen dat haar dans de werkelijkheid juist weergeeft.