Famelab: de stem van de wetenschap

Vijftien jonge onderzoekers die hun werk in niet meer dan 180 seconden uitleggen. Dat gebeurde met poëzie, dans, seks en pure wiskunde. Iedereen was een winnaar bij de voorronde van FameLab in de Der Aa-kerk op 10 april.

Het podium moet een van de meest indrukwekkende in de geschiedenis van FameLab zijn. Gastheer Bart van de Laar herinnerde de toeschouwers er herhaaldelijk aan om tijdens de pauzes even op het toneel te komen om het uitzicht op het schip van de kerk te bewonderen.

De Der Aa-kerk was uitgekozen als de plaats van handeling voor deze wedstrijd om dat de organisator Science Linx, het science center van de faculteit wiskunde en natuurwetenschappen van de RUG, medeorganisator is van een tentoonstelling over 400 jaar wetenschap in de kerk. Tijdens de pauzes konden de bezoekers luisteren naar live muziek of de tentoonstelling bezoeken. Maar het hoofdgerecht van de avond was natuurlijk FameLab, de internationale wedstrijd in wetenschapscommunicatie.

Vijftien jonge wetenschappers – van bachelor studenten tot postdocs – waren uit de twintig aanmeldingen geselecteerd om het verhaal van hun onderzoek in exact 180 seconden te doen. Ze hadden er die middag al een oefensessie opzitten, in de avond moesten hun beste beentje voorzetten voor de jury. Die bestond uit hoogleraar natuurkunde Diederik Roest, klinisch neuro-engineer Natasha Maurits en promovendus moleculaire biologie Thanasis Litsios. Die laatste won vijf jaar gelden de Griekse voorronde van FameLab.

De presentaties waren even divers in onderwerp als in aanpak. Sommige deelnemers liepen eenvoudigweg het podium op om een presentatie van drie minuten te geven. Anderen kwamen het toneel op met hulpmiddelen, zoals aardappelen die kankercellen moesten uitbeelden, of verkleed als maffiabaas of loodgieter.

Een deelnemer verscheen in balletkleding en beeldde haar verhaal uit in dans, wat adembenemend was voor zowel de jury als de danseres zelf. Totaal anders was een wiskundige die zonder enig rekwisiet of kunstgreep het ‘keuzeaxioma’ behandelde. Een speciale vermelding verdient de kandidaat die moedig doorging met zijn verhaal ondanks een haperende microfoon in zijn headset en die zonder met z’n ogen te knipperen de vervangende handmicrofoon aannam.

Na ieder praatje stelden juryleden een aantal vragen. Alle deelnemers konden daardoor hun passie voor wetenschap ook buiten de beperking van de 180 seconden nog een keer laten horen. Het moet overigens gezegd worden dat alle deelnemers hun verhaal binnen (of net een paar tellen na) die limiet wisten af te ronden.

Uiteindelijk moest de jury beslissen welke kandidaten door mochten naar de de finale in Amsterdam en de speciale training daarvoor, georganiseerd door de KNAW. Wiskundige Gianmarco Bet (TU Eindhoven), die zo moedig zonder enig hulpmiddel op het podium ging staan, werd gekozen als ‘reserve’, hij mag naar de training maar is nog niet zeker van een finaleplaats. De drie winnaars waren:

‘Genetische loodgieter’ Maia Elliot. Zij legde gekleed als loodgieter uit hoe genetische netwerken kapot kunnen gaan, iets dat kanker kan veroorzaken, en hoe ze mogelijk zijn te repareren. Elliot is bachelor student aan de Universiteit van York (Engeland), maar doet momenteel een onderzoeksproject aan het UMCG.

Arunima Roy (UMCG) vertelde hoe de hersenen tijdens veroudering hun plasticiteit verliezen. Ze vergeleek haar eigen moeite om nieuwe dingen (zoals dansen of het bespelen van een muziekinstrument) te leren met het grote gemak waarmee haar buurmeisje iets nieuws aanleert. ‘Als we verouderen verandert ons brein van plastische klei in baksteen.’

Het optreden van Mandy Koopman was indrukwekkend: met alleen een roos en een zeer expressief lichaam legde zij het paringsgedrag van fruitvliegen uit. ‘Weet je wat die vliegen doen op je fruit? Ze hebben er seks!’ Afgewezen mannetjes stoppen normaal gesproken een paar uur met paringspogingen, legde Koopman (biologiestudent aan de RUG) uit. Maar niet wanneer ze lijden aan Alzheimer-achtig geheugenverlies. En dat maakt deze vliegjes geschikt voor onderzoek naar nieuwe middelen tegen deze ziekte.

De avond eindigde om tien uur, toen de temperatuur in de kerk inmiddels tot een paar graden beneden aangenaam was gedaald. Maar zelfs met jassen aan zagen de bezoekers en deelnemers er nog tevreden uit. Zij hadden mogen delen in elkaars passie voor wetenschap.