Going out with a plop

Voor onderhoudende experimenten heb je niet per se een groot laboratorium nodig. De BOEM-redactie heeft moeite met het uitsterven van de Space Shuttle.

Help, de Space Shuttle is dood. Vanuit Cape Canaveral is de aller-allerlaatse shuttle-missie een jaar geleden gelanceerd. Vindt de BOEM-redactie dat erg?

Ja, dat vindt de BOEM-redactie erg. De Space Shuttle is bedacht door nazi-rakettenbouwer Wernher von Braun, betaald door Richard Nixon en ontworpen op de achterkant van ongebruikte ponskaarten. Het is onze laatste link met de glorieuze hoogtijdagen van de Space Age.

Gelukkig kun je met een beetje prutswerk in de keuken één klein stukje ruimtevaartgeschiedenis laten voortleven: de enorme brandstoftank waarop de shuttle de ruimte inschiet. Die externe tank wordt voor iedere lancering gevuld met anderhalf miljoen liter waterstof en nog eens een half miljoen liter zuurstof en dat maak je in een handomdraai zelf met een paar oude batterijen, een paar nieuwe batterijen en een plastic voorraadbus.

Elektrolyse van water is zo’n overbekende truc dat de BOEM-redactie het eigenlijk niet uit hoeft leggen. We doen het toch: als je een elektrisch stroompje door water met een schepje keukenzout leidt, splitsen twee moleculen water zich in twee waterstofmoleculen en één zuurstofmolecuul. Dat gasmengsel gaat door het leven als “knalgas”, en als je er een lucifer bijhoudt, dan weet je direct waarom.

Tot zover de theorie. In de praktijk is elektrolyse de Angstgegner van de BOEM-redactie. De afgelopen jaren hebben we het geprobeerd met een batterij in een glas water, met petflessen in een emmer en op nog een handvol andere manieren. Altijd zonder knal. Totdat oud-BOEMcollega Ynze een oplossing bedacht: Ynze’s Ballistische Bubbelmachine. Die bestaat in z’n meest eenvoudige vorm uit een (jam)pot met water, twee koolstofelektroden, een stuk aquariumslang en een bak zeepsop. Sluit een batterij aan op de elektrodes en leidt het gas met de aquariumslang naar het zeepsop. Vlammetje d’r bij en ja hoor: BOEM! Hulde aan Ynze.

Het enige lastige deel van de bubbelmachine is het vinden van de koolstofelektrodes. Je kunt natuurlijk elektrodes kopen bij een winkel, maar het is leuker om ze zelf uit oude batterijen te halen. Een eenvoudige zink-koolstofbatterij bestaat uit een staafje grafi et (de elektrode) in een laagje bruinsteen (MnO2), omhuld door ammoniumchloride (NH4CL) en verpakt in een dun laagje zink. Knip met een tangetje of een blikschaar het omhulsel van de batterij open, veeg het bruinsteen uit de batterij en peuter voorzichtig het uiteinde van de elektrode uit het zink. Soldeer aan de bovenkant van de elektrode een aansluitdraad en je bent klaar.

Kan dat zomaar, een batterij uit elkaar slopen? Ja, maar het is belangrijk dat je alleen koolstof-zinkbatterijen gebruikt (nooit alkaline- of oplaadbare batterijen). Draag (keuken) handschoenen en een veiligheidsbril en doe de resten bij het klein chemisch afval.

De rest is simpel. Bouw iets dat globaal op de tekening lijkt, hang de aquariumslang in het sop, sluit een batterijen aan en je bent klaar om te knallen. Een kleine waarschuwing: hoewel je maar weinig gas maakt, kan het geen kwaad om alert te blijven. Laat niet te veel zeepbellen ontstaan, houd huisdieren uit de buurt, draag altijd een veiligheidsbril en steek nooit iets in brand als je dronken bent.

Allerbelangrijkst: steek alleen zeepbellen aan. Als je het gas direct bij de slang aansteekt, zonder sop dus, kan de vlam in de pot schieten. Laten we het zo zeggen: in de keuken van BOEM-collega Ynze zit een jampotvormig gat in het keukenplafond. Je bent gewaarschuwd.

Auteur: Ernst Arbouw